Demans kelime anlamı olarak Latince mens yani zihin kelimesinden türetilmiş olup, halk arasında bunama olarak adlandırılır. Zihnin yitirilmesi anlamına gelir. Beyin hücrelerinin birbirleri ile iletişim kurma yeteneğinin kaybolması sonucu, düşünce, davranış ve duyguların etkilendiği semptomlar bütünüdür. Kişinin hafıza, dikkat, konuşma, sorun çözme ve düşünme gibi bilişsel yeteneklerinin kaybını ifade eder.

Tek bir hastalık olmayıp, birçok türü bulunmaktadır. En sık gözlenen ise, bütün demansların yüzde 60 ile 80’ini oluşturan Alzheimer demansıdır. Bu nörolojik hastalık bir anda oluşmaz; hücre içi ve hücre dışında biriken bazı proteinler nedeniyle beyin dokusunda hücre (nöron) kaybı gelişir; bu birikim giderek artar, ve beynin küçülmesi ile sonuçlanır. Belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar ve ilerleyicidir.

İlk açık belirtisi unutkanlıktır ve bilinen şeylerin unutulmasından önce, öğrenme güçlüğü şeklinde başlar. Unutkanlık zamanla artar ve yıllar içerisinde eski bilgiler de unutulmaya başlanır. 3 ila 5 yıl içinde bir evre ilerleyen hastalık, erken evre, orta evre, orta-ileri ve ileri evre olmak üzere 4 süreçte değerlendirilir. Erken evrede hasta günlük işler ve yaşam faaliyetleri sürdürülebilirken, yıllar geçtikçe desteğe ihtiyaç duyar. Orta evreden itibaren muhakeme yeteneği bozulur; kaybolma, kıyafet giymekte zorlanma, uzak tanıdıkları unutma, uykusuzluk, gece uykularının bölünmesi, ilgi kaybı, gerginlik ve hayal görme gibi belirtiler görülür. Sonraki evrede günlük yaşam faaliyetleri artarak bozulmaya başlar. Son evreye gelindiğinde ise, hasta konuşamaz, yemek yiyemez, tuvalete çıkma kontrolünü yapamaz ve sonunda yatağa bağımlı duruma gelir.

En sık rastlanan ikinci demans türü de, bir inme sonucu beyne kan akışını sağlayan damarların zarar görmesinden kaynaklanan vasküler demanstır. Bazı demanslar ise vücuttaki bir maddenin eksikliğine ya da bir maddenin veya bir ilacın yan etkisine bağlı olarak ortaya çıkar ve genellikle ilerleyici olmaz, geri dönüşü vardır.

Özetle demans, çeşitli hastalıkların beyin hücrelerine verdiği zararın bir sonucu, hafıza, muhakeme ve hareket etme kabiliyetinin yitirilmesidir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre; dünya çapında 50 milyon civarında demans hastası bulunmakta olup, bunların yüzde 60'ı düşük veya orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Toplumun yaşlanması ile demans hastalarının toplam sayısının 2030'da 82 milyona, 2050'de ise 152 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Başkaları tarafından fark edilen hafıza kaybı, iletişim kurmada güçlük ya da kelimeleri bulmada sorun yaşama, görsel ve yer bulma becerilerinde zayıflama, akıl yürütme veya sorun çözmede güçlük, karmaşık görevleri yerine getirememe, planlama ve organizasyon yapamama, hareketlerin koordinasyonu ve kontrolünde zayıflık gibi belirtilerden en az ikisinin görülmesi, bir kişinin demans hastası olarak kabul edilebileceğini göstermektedir.

Demansı önlemenin kesin bir yolu olmamakla beraber; okuma, bulmaca çözme, kelime oyunu gibi zihinsel faaliyetlerle zihnin aktif tutulması, fiziksel ve sosyal olarak aktif bir yaşam, sigara içmeme, alkol kullanmama, yeterince vitamin alma, diyabet ve kilo kontrolü, yüksek tansiyon ve kolesterol gibi kardiyovasküler risklerin yönetilmesi, sağlıklı beslenme ve kaliteli uyku alma gibi yaşam standartlarında bazı değişiklikler, demansın başlamasını geciktirebilmekte ya da ilerlemesini yavaşlatabilmektedir.

Sağlıkla kalın !..