Aşılar, bakteri, mikrop ve virüsleri bağışıklık sistemine tanıtmak, vücudun ileride bunlarla karşılaşması halinde hızlı tepki vermesini sağlamak amacıyla yapılır. Bu aşıların belirli bir takvim çerçevesinde aksatılmadan ve gereken dozlarda uygulanması oldukça önemlidir. İçinde ölü veya zayıflatılmış virüs, mikrop ya da bakteri içeren bu aşılara, doğumdan hemen sonra başlanır, ilköğretimin sonuna kadar devam edilir ve Sağlık Bakanlığının aşı takvimi doğrultusunda, Aile Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak yapılır.
Anneler bebeklerine doğumdan önce onlara antikorları (hastalıklarla savaşmak için vücut tarafından üretilen proteinler) plasenta yoluyla geçirdiklerinden ve bebekler anne sütüyle antikor almaya devam ettiklerinden, bazı hastalıklara karşı korunabilirler. Ancak bu durum geçici olup, korunmanın en etkin ve kalıcı yolu aşılardır.
Aşılama, doğum sonrası hastaneden taburcu edilmeden önce bebeğe uygulanan Hepatit B aşısının ilk dozu ile başlar; bebek bir aylıkken 2. dozu uygulanır.
2. ay tamamlandığında, BCG (verem) ve KPA (pnömokok bakterisi) aşısıyla, difteri, tetanos, boğmaca, hemofilus influenza ve çocuk felcine karşı Karma aşı yapılır.
4. ayın sonunda, 5’li karma ve KPA aşısının 2. dozu uygulanır. Bebek 6 aylıkken, canlı çocuk felci aşısının 1. dozu ve Hepatit B aşısıyla Karma aşının 3. ve sonuncu dozları yapılır.
Bebek bir yaşını doldurduğunda, kızamık, kızamıkçık, kabakulak’a karşı KKK aşısının 1. dozu, suçiçeği aşısı ve KPA aşısının pekiştirme dozu uygulanır.
Bebek 18 aylık olduğunda, karma aşının pekiştirme dozu, canlı çocuk felci aşısının 2. dozu ve Hepatit A aşısının 1. dozu yapılır.
2 yaş doldurulduğunda Hepatit A aşısının 2. dozu uygulanır.
Çocuk 4 yaşını doldurduğunda ise KKK’nın 2. dozu ile karma aşının pekiştirme dozu yapılır; 13 yaşına geldiğinde de erişkin tipi difteri-tetanos aşısıyla çocukluk dönemi aşıları tamamlanmış olur.
Sağlık Bakanlığı'nın rutin aşılama programı dışında olan özel aşılar da vardır. Bunlar; bebek ve çocuklarda ishali engellemek için rota virüs aşısı, beyin zarı iltihaplanmasını engellemek için meningokok aşısı, genital siğiller ve ileri yaşta rahim ağzı kanseri gelişimini engellemek için HPV ile grip aşılarıdır.
Hamilelik esnasında, tetanos, inaktif çocuk felci, sarıhumma, pnömokok, kolera ve boğmaca aşıları doktor izniyle yapılmalı; canlı hücre aşılarından, BCG (Verem), Kabakulak, Kızamık, Kızamıkçık ve Suçiçeği aşıları kesinlikle yapılmamalıdır.
Aşıların çok önemli olmamakla birlikte bazı yan etkileri olabilmekte, ateş en sık görülen yan etki olarak, genellikle 12-24 saat içinde ortaya çıkmaktadır. Ayrıca aşı yerinde şişlik ve ağrı, uyku hali, huzursuzluk ile iştahsızlık diğer belirtilerdendir.
Aşılar, özellikle ilk 6 ayda içinde olmak üzere, çocukların bağışıklık sisteminin zayıf olduğu dönemlerinde hastalıklara karşı koruyucu önlem olarak uygulanır. Aşılama sayesinde birçok bulaşıcı hastalığın ve bu hastalıkların neden olabileceği ciddi sağlık sorunlarının önüne geçilir.
Ülkemizde ve dünyada özellikle çocukluk çağındaki aşılama programları oldukça başarılı olmuş ve aşı ile önlenebilir hastalıklar rutin aşı programlarıyla büyük ölçüde azaltılmıştır. Bununla beraber, elde edilen bu başarılara rağmen dünya genelinde aşılama oranları hala olması gereken düzeylere ulaşamamıştır.
Prof. Dr. Bengi BAŞER
7 Eylül 2024
