“Bulguların, Türkiye'nin eğitim sisteminin güçlü ve zayıf yönleri hakkında daha ayrıntılı bir anlayış geliştirmesine yardımcı olacağını umuyorum. Türkiye'de daha güçlü, daha eşitlikçi sonuçlar İçin politika seçenekleri tartışılmalıdır ve bu, Türkiye'nin gelecekte daha fazla eşitliği teşvik etmek için dikkate alması gereken seçenekleri ortaya çıkaracaktır.”

Uzman Ozan Çınar bizim için eğitime ilişkin beş konuyu belirli sınırlılıklar içinde irdelemeye çalıştı.

1-OECD ÖĞRENCİ AJANSI 2030:

OECD Öğrenme Pusulası 2030 bağlamında öğrenci ajansı kavramı; öğrencilerin kendi yaşamlarını ve etraflarındaki dünyayı olumlu yönde etkileme yeteneğine ve isteğine sahip olduğu ilkesine dayanmaktadır. Bu nedenle öğrenci etkinliği, bir hedef belirleme, yansıtma ve değişimi etkilemek için sorumlu bir şekilde hareket etme kapasitesi olarak tanımlanır.

Geleneksel öğretim modelinde, öğretmenlerden öğretim ve değerlendirme yoluyla bilgiyi aktarmaları beklenir. Öğrenci katılımını teşvik eden bir sistemde, öğrenme sadece öğretim ve değerlendirmeyi değil aynı zamanda birlikte inşa etmeyi de içerir. Böyle bir sistemde, öğretmenler ve öğrenciler, öğretme ve öğrenme sürecinde birlikte/ortaklaşa yaratıcılar olurlar. Öğrenciler eğitimlerinde bir amaç duygusu kazanırlar ve öğrenmelerini sahiplenirler. Bu durum aşağıda Ortak Ajans Sun Modeli ile somutlaştırılmıştır.

*Ortak Ajans Sun Modeli

Birlikte parladığımızda ışık en parlaktır

**Modelde yer alan Ortak temsilcilik derecelerinin açıklanması:

2-OECD Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (OECD Programme for International Student Assessment (PISA)):

OECD Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı aşağıdaki sorulara yanıt arayarak değerlendirilmelidir:

1. Türkiye'deki öğrenciler, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında okul genelinde matematik, fen ve okuma temel alanlarında nasıl bir performans sergiliyor?

2. Türkiye'de öğrenci performansı zaman içinde ve farklı eğitim kademelerinde nasıl değişti?

3. Türkiye'de daha düşük (veya daha yüksek) performansla ilişkilendirilen belirli öğrenci özellikleri var mı? Bu ilişkiler öğrenciler okulda ilerledikçe nasıl değişir ve gelişir?

4. Okul düzeyindeki özellikler ve nitelikler performansla nasıl ilişkilendirilir? Bu ilişkiler okul düzeyine bağlı olarak değişir mi?

5. Türkiye'deki öğrencilerin belirli alanlarda başarılı olduğu belirli öğrenme alanları veya yönleri var mı? Türkiye'deki öğrencilerin ana alanlardaki zayıflıkları nelerdir?

3-Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS):

PISA için matematik performansı, matematiğin dünyada oynadığı rolün bilincinde olarak, olayları tanımlamak, tahmin etmek ve açıklamak için 15 yaşındaki bir çocuğun çeşitli bağlamlarda matematiği formüle etme, kullanma ve yorumlama konusundaki matematik okuryazarlığını ölçer. Ortalama puan ölçüdür.

Yayımlanan TIMSS 2023 TÜRKİYE raporuna göre:

658 bin 172 öğrenciyle gerçekleştirilen TIMSS 2023 uygulamasına, 4'üncü sınıf düzeyinde 58 ülke, 8'inci sınıf düzeyinde ise 44 ülke katılmıştır. Türkiye'de uygulama, 22-26 Mayıs 2023'te 4'üncü sınıf düzeyinde 141 okuldan 4 bin 541 öğrenci, 8'inci sınıf düzeyinde ise 2-5 Mayıs 2023'te 141 okuldan 4 bin 925 öğrencinin katılımıyla bilgisayar tabanlı gerçekleştirilmiştir. Türkiye'den toplam 282 okul ve 9 bin 466 öğrencinin yer aldığı TIMSS 2023'te Türkiye'nin tüm sıralamalardaki yeri yükselmiştir. Sonuçlara göre, Türkiye'nin matematik ve fen bilimleri alanında 4 ve 8'inci sınıf üst ve ileri yeterlik düzeyine sahip öğrenci oranları da artmıştır. Türkiye'nin 4'üncü sınıf düzeyinde fen bilimleri ortalama performansı TIMSS 2011 döngüsünden itibaren artış göstermiştir. TIMSS 2023 ortalama fen bilimleri puanı, TIMSS 2019'a göre 44 puan artmıştır. Bu artışla Türkiye, 494 olan uluslararası fen bilimleri ortalamasını geçerek TIMSS 2023'te 4. sınıf fen bilimleri alanında 570 ortalama puanı ile 58 ülke arasında 4'üncü sıraya yerleşti.

4'üncü sınıf fen bilimleri alanında OECD ülkeleri arasında 2019'da 15'inci sırada bulunan Türkiye, TIMSS 2023'te 13 basamak yukarı çıktı ve 2'nci sıraya yerleşti. Bu sıralamayla Türkiye, hem OECD hem tüm ülkeler arasında puanını en fazla artıran ülke oldu.

Türkiye, OECD ülkeleri arasında 2'nci sıraya yükseldiği bu performansı ile İngiltere, Japonya, Polonya, Avustralya, Finlandiya, Litvanya, İsveç ve İrlanda gibi ülkeleri geride bıraktı. Türkiye, bu alandaki puanıyla tüm Avrupa ülkelerinin de üzerinde performans göstererek birinci sıraya yerleşti.

TIMSS araştırmalarında 8'inci sınıf fen bilimleri alanında Türkiye Rapora göre, Türkiye'nin 8'inci sınıf düzeyinde ortalama fen bilimleri performansı da TIMSS 1999 döngüsünden itibaren arttı.

Türkiye, TIMSS 2023'te 8'inci sınıf fen bilimleri alanında 530 ortalama puanı ile 44 ülke arasında 7'nci sırada yer alırken, bu alanda 2019'a göre sıralamasını 8 basamak yükseltti.

Türkiye'nin TIMSS 2023 ortalama 8'inci sınıf fen bilimleri puanı da 2019'a göre 15 puan artmış, hem uluslararası fen bilimleri ortalaması hem de puanı en yüksek ilk 7 ülke arasında girmiş, en fazla puan artışı gösteren 2'nci ülke olmuştur. Dünya ortalamasında 8'inci sınıf fen bilimleri alanında ise 2019'da 12'nci sırada yer alan Türkiye, 7 basamak yukarı çıkarak 5'inci sıraya yerleşmiştir. Böylece OECD ülkeleri arasında puanını en fazla artıran ülke olmuştur. Türkiye 5'inci sıraya yükseldiği bu alandaki performansıyla İsveç, Avustralya, ABD, İtalya, Norveç ve Fransa gibi ülkeleri geride bırakmıştır.

Türkiye'nin matematik alanında 4'üncü sınıf düzeyinde ortalama matematik performansı da TIMSS 2011'den itibaren sürekli artmış, sıralamadaki yeri 2019'a göre 15 basamak yükseltmiştir.Türkiye, Bir önceki araştırmada 4'üncü sınıf matematik alanında dünya ortalamasında 23'üncü sırada iken TIMSS 2023'te 553 ortalama puanı ile 58 ülke arasında 8'inci sıraya yerleşmiş, TIMSS 2023 matematik puanı da 2019'a göre 30 puan artmıştır.

Türkiye, Matematik alanında OECD üyesi ülkeler arasında 2019'da 15'inci sırada yer alırken,11 basamak yükselerek 4'üncü sıraya yerleşmiş. Böylece hem OECD hem tüm ülkeler arasında puanını en fazla artıran ülke olmuştur.Bu alandaki performansıyla İngiltere, Polonya, İrlanda, Hollanda, Letonya ve Norveç gibi ülkeleri geride bırakarak, bu alanda tüm Avrupa ülkeleri arasında 2'nci sırada yer almıştır.

Türkiye, 8'inci sınıf matematik performansında, TIMSS 1999 döngüsünden itibaren matematik puanları sürekli artış göstermiştir. Türkiye, TIMSS 2019 uygulamasına göre 8'inci sınıf matematik puanını 13 puan artırarak TIMSS 2023'te en fazla puan artışı gösteren 4'üncü ülke olmuştur. 2023 uygulaması itibarıyla Türkiye'nin 8'inci sınıf matematik ortalama puanı 509'a ulaştı.

Türkiye, 8'inci sınıf matematik performansında ilk defa TIMSS ölçek orta noktası olan 500 puanı ve TIMSS uluslararası ortalama puanını geçmiştir. Bu alanda elde ettiği 509 puan ile 44 ülke arasında 13'üncü sırada yer almış, TIMSS 2019'a göre yerini 7 basamak birden yükseltmiştir.Türkiye, Bu alanda 2019'da 15'inci sırada iken TIMSS 2023'te 5 basamak yukarı çıkarak 10'uncu sıraya yükseldi ve OECD ülkeleri arasında puanını en fazla artıran 2'nci ülke oldu. Bu alandaki performansıyla Macaristan, Finlandiya, İtalya, Norveç ve ABD'yi geride bıraktı.

4-Uluslararası Okuma Becerileri İlerlemesi Çalışması: Progress in International Reading Literacy Study. ( PIRLS)***

PIRLS, dördüncü sınıf öğrencilerinin okuma başarısındaki eğilimlerini belirleme amacı taşıyan uluslararası bir değerlendirmedir. PIRLS, 2001 yılından bu yana beş yılda bir gerçekleştirilmektedir. PIRLS 2021 değerlendirmesine 57 ülke katılmıştır. PIRLS 2021 verileri COVID-19 salgınının öğrenci öğrenimi üzerindeki olası etkilerini değerlendirmek için değerli bir kaynaktır. Türkiye PIRLS’ye 2001 ve 2021 yıllarında katılmıştır. PIRLS 2021 değerlendirmesi Türkiye’nin okuma başarısında 20 yıldaki gelişimini değerlendirmeye olanak sağlaması bakımından da önemlidir. PIRLS 2021 Türkiye örneklemi 192 okuldaki 6032 dördüncü sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Çalışmada mevcut durum ortaya konulmaya çalışıldığı için araştırma modeli betimsel tarama modelidir. PIRLS 2021 sonuçlarına göre Türkiye PIRLS 2021’de 496 puan ile 57 ülke arasında 39. sırada yer almıştır. Türkiye 2001 yılı ile karşılaştırıldığında okuma puanında 47 puanlık bir artış göstermiş ancak 2001’de olduğu gibi 2021 değerlendirmesinde de uluslararası ortalamanın altında başarı göstermiştir. 2021 yeterlik düzeylerindeki öğrenci yüzdesi 2001 yeterlik düzeyleri ile karşılaştırıldığında Türkiye, ileri, üst ve orta yeterlik düzeylerindeki öğrenci oranını artırmıştır. Türk öğrencilerin PIRLS 2021 yeterlik düzeyleri uluslararası yeterlik düzeyleri ile karşılaştırıldığında ise öğrenci yüzdelerinin tüm yeterlik düzeylerinde ortalamanın altında olduğu görülmüştür.

Öğrencilerin ev geçmişi ile ilgili veriler değerlendirildiğinde, ailenin sosyoekonomik statüsü değişkenine ilişkin bulgulara göre düşük ve yüksek sosyoekonomik statülü öğrenciler arasındaki okuma başarısı farkı oldukça yüksektir. Evde sık sık ilkokul öncesi okuma faaliyetleri gerçekleştirmek öğrencilerin okuma başarısında büyük bir artış sağlamaktadır. Yine ailesi okumayı seven öğrenciler ailesi okumayı sevmeyen öğrencilere göre daha yüksek okuma başarısı göstermiştir. İlkokula başlarken erken okuryazarlık görevlerini gerçekleştirmede çok iyi olan öğrenciler, bu konuda iyi olmayan öğrencilere göre okumada daha yüksek puan almıştır. Ancak Türkiye’de öğrencilerin %50’sinden daha fazlası bu becerileri gerçekleştirmede iyi değildir. Hem uluslararası ortalamaya, hem de Türkiye verilerine göre varlıklı öğrenci oranı yüksek olan okullarda öğrenim gören öğrencilerin okuma puanı daha dezavantajlı okulların öğrencilerine göre daha yüksektir. Bununla birlikte Türkiye’de öğrencilerin %50 sinden fazlası daha dezavantajlı okulların öğrencileridir.

5-OECD Yetişkin Becerileri Araştırması: Türkiye 16-65 yaş aralığındaki yetişkinlerin sahip olması beklenen becerilerini odak noktası olarak ele almaktadır. (Programme for the International Assessment of Adult Competencies; PIAAC)*****

Bulgulara göre, nüfusun kayda değer bir kısmının en temel düzeyde okuma yazma, okuduğunu anlama ile sayıları anlama ve sayısal işlem yapma becerilerinden yoksun olmakla birlikte; temel becerilere üst düzeyde sahip olan nüfus OECD ülkeleri ile kıyaslandığında alarm verici bir şekilde düşük orandadır.

Bulguların, Türkiye'nin eğitim sisteminin güçlü ve zayıf yönleri hakkında daha ayrıntılı bir anlayış geliştirmesine yardımcı olacağını umuyorum. Türkiye'de daha güçlü, daha eşitlikçi sonuçlar İçin politika seçenekleri tartışılmalıdır ve bu, Türkiye'nin gelecekte daha fazla eşitliği teşvik etmek için dikkate alması gereken seçenekleri ortaya çıkaracaktır.

Sevgili hocam değerli bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin...

*Kaynak: OECD Eğitim ve Becerilerin Geleceği 2030 Öğrenci Odak Grubu.

** Kaynak: Hart, R. (1997), Çocukların Katılımı: Genç Vatandaşları Toplumsal Kalkınma ve Çevresel Bakıma Dahil Etme Teorisi ve Uygulaması, UNICEF. OECD Student Sphere (Linda Lam, Peter Suante, Derek Wong, Gede Witsen, Rio Miyazaki, Celina Færch, Jonathan Lee ve Ruby Bourke) tarafından Öğrenci Katılımı Merdiveninden değiştirilmiştir.

***https://www.researchgate.net/publication/372189665_PIRLS_2021_TURKIYE_SONUCLARININ_DEGERLENDIRILMESI

****TIMSS başarı ölçeği, 1995 yılında TIMSS 1995'e katılan tüm ülkelerin birleşik başarı dağılımına dayanarak oluşturulmuştur. Ülke karşılaştırmaları için bir referans noktası sağlamak amacıyla, 500 ölçeğinin merkez noktası birleşik başarı dağılımının ortalamasına yerleştirilmiştir. Ölçeğin birimleri, 100 ölçek puanının birleşik başarı dağılımının standart sapmasına karşılık gelecek şekilde seçilmiştir.

( ) Standart hatalar parantez içinde gösterilmektedir. Yuvarlama nedeniyle bazı sonuçlar tutarsız görünebilir.

*****Tedmem OECD Yetişkin Becerileri Araştırması: Türkiye ile İlgili Sonuçlar