Milyonlarca İstanbullu yaşadığı binaların depreme dayanıklılığına ilişkin endişe yaşıyor ve binalarının depreme dayanıklı olup olmadığını merak ediyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından binaların depreme karşı risk durumunu tespit eden 2 test yapılıyor. Bunlardan biri hızlı tarama testi. Bu test karot alınmadan yapılıyor. Diğeri ise karot alınarak yapılıyor.

2 testin tüm ayrıntılarını soru cevap şeklinde şöyle özetledik:

Hızlı tarama testi nedir? Nasıl yapılır?

Hızlı tarama ile bina incelemesinde, yapıların içinden toplanan ayrıntılı bilgilerle hızlı, mekanik tabanlı ve bilimsel temelleri olan tarama yöntemleri ile değerlendirme yapılıyor. İkinci kademe inceleme olarak da adlandırılan bu yöntem ile binalarda yerinde incelemeler yapılıyor. Binaya ait yükseklik, alan, kolon ve perde ölçülerinin alınmasıyla bir rölöve hazırlanıyor. Bazı kolonlarda sıva tabakası kaldırılarak beton çekici ile beton sertliği ve bir kolonda sıyırma yapılarak donatı çapı ile korozyon miktarı ölçülüyor. Sahada yerinde toplanan bu veriler daha sonra akademisyenler ile birlikte hazırlanan bir uygulama ile analiz ediliyor ve her bina için deprem güvenlik oranı çıkarılıyor. Bu puana göre maliklere binalarının mevcut durumuyla ilgili bilgilendirme yapılıyor. Çalışma kapsamında binalardan herhangi bir numune alınmıyor. Bu çalışma 2000 yılı öncesi binaları öncelikliyor ancak İBB son Kahramanmaraş depreminin ardından 2000 sonrası binaların bu yöntemle incelenmesi için de çalışma başlattı. Ayrıca bu analiz teknik olarak 10 kat altı binalarda yapılabiliyor.

Hızlı tarama testinde kullanılanlar.

Nasıl başvuruluyor?

Hızlı Tarama yöntemiyle tespit yaptırmak için herhangi bir kat malikinin internet üzerinden müracaat etmesi yeterli. Ayrıca artık kiracılar da müracaat edebilecek ama bina yönetimiyle bu başvuru değerlendirilecek. İnternet üzerinden yapılan başvurunun ardından İBB ekipleri, başvuruyu yapan kişi ile iletişime geçiyor. Bu çalışma ücretsiz gerçekleştiriliyor.

İnceleme sonuçlarına kimler ulaşabilir?

Sonuçlar, tapu maliklerine, tapu malikinin vefat etmiş olması halinde mirasçısı olduğunu gösteren mirasçılık belgesi sunan kişilere, malik adına bilgi/belge almaya yetkili olduğunu gösteren vekâletname sunan kişilere ve noterce tasdikli yönetim karar defteri ile başvuran yöneticiye bildiriliyor.

İnceleme sonucunda kentsel dönüşüm kanunundan yararlanılabiliyor mu?

Hayır, bu çalışma 6306 sayılı Kanun kapsamında değil, bir ön inceleme niteliğinde. Yasadan faydalanmak için sonrasında ayrıntılı bir analiz yaptırılması gerekiyor. Kentsel dönüşüm yasasına istinaden performans analizi yaptırmak için: 6306 sayılı Kanun kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın lisanslandırdığı internet sitesinde yayınlamış olduğu ve bu tür incelemeler için yetkilendirilmiş kamu kuruluş ve özel firmaların listesi mevcut. Bu listede bulunan firmalar aracılığıyla mevzuatta belirlenen şekilde deprem dayanıklılık testi yaptırılabiliyor. Çıkacak sonuca göre de gerekli işlemler için bağlı bulunulan ilçe belediyesine müracaat edilmesi gerekiyor.

Sonuçlar ne ifade ediyor?

İBB yapılan bina incelemeleri neticesinde binaların deprem güvenliği oranlarını aşağıdaki gibi belirtiyor. Buna göre;

A sınıfı binaların puan karşılığı; 100 ve üzeri (Düşük Risk)
B sınıfı binaların puan karşılığı; 75-100 (Düşük Risk)
C sınıfı binaların puan karşılığı; 50-75 (Orta Risk)
D sınıfı binaların puan karşılığı; 25-50 (Yüksek Risk)
E sınıfı binaların puan karşılığı; 0-25 (Çok Yüksek Risk)

Ancak bildirilen sonuçlar kesin nitelik arz etmiyor. Binayla ilgili kesin nitelikte sonuç talep edilmesi halinde, 6306 sayılı Kanun kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet sitesinde listesini yayınlamış olduğu lisanslı ve bu tür incelemeler için yetkilendirilmiş kamu kuruluş ve özel firmalarca inceleme yaptırılması gerekiyor. İnceleme sonucunda D ve E sınıfı çıkan binalar için ayrıntılı inceleme yapılarak, güvenlik seviyesini sağlayacak şekilde binaların güçlendirilmesi ya da yenilenmesi öneriliyor.

‘Karot alma süreci nasıl işliyor?’

Bu testin haricinde İBB iştiraklerinden İstanbul Beton Elemanları ve Hazır Beton Fabrikaları (İSTON) şirketi karot alarak bina analizi yapıyor. Bu bina analizi ücretli ve sözkonusu çalışma 6306 sayılı Kanun kapsamında. Bu işlemin başvuru süreci ise özetle şöyle:

Karot almada kullanılanlar.

Nasıl başvuruluyor?

Kat malikleri İSTON’a Beyaz Masa, telefon, mail ya da İSTON’un sitesi üzerinden başvuru yapabiliyor. Kişilerden bodrum dâhil bina katı ve binanın metrekare cinsinden oturum alanı bilgileri isteniyor ve analiz için yaklaşık bir maliyet çıkarılıyor. Ödemesi yapılan başvurular için ilgili kişiler aranarak randevu veriliyor.

İnceleme süreci nasıl oluyor?

Öncelikle manyetik dalgalar yardımıyla çalışan dedektör cihazı ile beton kütlesinin içindeki donatının tespiti yapılıyor. Bunu beton çekici, karot alma, korozyon risk tespiti, donatı çapı tespiti yapılması, uygulama kontrolünün yapılması, rölöve çıkarılması izliyor. Elde edilen bilgiler sonucunda yapının bilgisayar ortamında modellenip deprem güvenlik analizi yapılıyor.

Bu inceleme sonrasında kat maliklerini nasıl bir süreç bekliyor?

Yapılan tespitler neticesinde riskli olduğu tespit edilen yapılar, tespiti yapan kurum ve kuruluşlar tarafından Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne veya yetki verilmesi halinde idareye bildiriliyor. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri veya İdareler raporları inceliyor, raporlarda eksik veya yanlış hususların bulunması halinde raporlar ilgilisine iade ediliyor. Binanın riskli tespit edilmesi durumunda belirli bir süre içerisinde binanın yıktırılması gerekiyor. İdare, yıktırılan riskli yapılara ilişkin bilgileri elektronik yazılım sistemine kaydediyor. İdare, tahliye ve yıkım işlemleri gerçekleştirilemeyen riskli yapılara ilişkin bilgi ve belgeleri, ikişer aylık periyotlar hâlinde Müdürlüğe bildiriyor. Yıktırılamayan yapılar Bakanlıkça veya Müdürlükçe yıkılıyor veya yıktırılıyor. Malikler tarafından yıktırılmadığı için Bakanlık veya İdare tarafından yapılan veya yaptırılan tahliye ve yıkımın masraflarından malikler hisseleri oranında sorumlu oluyor.

Riskli olarak tespit edilen yapıların yıktırılması yerine güçlendirilmesi tercih edilebiliyor mu?

Riskli yapının yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda, riskli yapının yıktırılması için maliklere verilen süreler içerisinde; maliklerce, güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, 4/5 çoğunluk ile güçlendirme kararı alınması, güçlendirme projesinin hazırlatılması ve imar mevzuatı çerçevesinde ruhsat alınması gerekiyor. Ayrıca, yapılacak güçlendirmenin mahiyetine göre ruhsatı veren idare tarafından belirlenecek süre içerisinde güçlendirme işi tamamlandıktan sonra, tapu kaydındaki riskli yapı belirtmesinin kaldırılması için ilgili Müdürlüğe başvurulması gerekiyor.