O iki ötegezegende hava kurşundan bile ağır

Gökbilimciler, Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskobu'nu kullanarak, Güneş Sistemi'nin ötesinde dönen WASP-76b ve WASP-121b adı verilen iki ultra sıcak gaz devinin atmosferinde yüksek irtifalarda baryum buldu.

Demirden 2,5 kat daha ağır olan baryum, bir ötegezegenin atmosferinde şimdiye kadar keşfedilen en ağır element olma özelliğini taşıyor. Astronomy & Astrophysics dergisi dün keşfi detaylıca anlatan bir çalışma yayınladı. Her bir gezegenin üst atmosferinde baryum tespit edilmesi araştırmacıları şaşırttı.

'Alt katmanlara düşmesini beklerdik'

Portekiz'deki Porto Üniversitesi Astrofizik ve Uzay Bilimleri Enstitüsü'nde doktora öğrencisi olan çalışmanın başyazarı Tomás Azevedo Silva yaptığı açıklamada, "Şaşırtıcı ve mantıksız olan kısım şu: Bu gezegenlerin atmosferinin üst katmanlarında neden bu kadar ağır bir element var?" dedi.

Sözlerine devam eden Silva, "Bu bir bakıma 'tesadüfi' bir keşifti. Özellikle baryum beklemiyorduk ya da aramıyorduk ve daha önce hiçbir ötegezegende görülmediği için bunun gerçekten gezegenden gelip gelmediğini çapraz kontrol etmek zorunda kaldık" ifadelerini kullandı.

Fotoğraf: European Southern Observatory

Porto Üniversitesi ve Portekiz'deki Astrofizik ve Uzay Bilimleri Enstitüsü'nde doktora sonrası araştırmacı olan çalışma yazarlarından Olivier Demangeon yaptığı açıklamada, "Gezegenlerin yüksek yerçekimi göz önüne alındığında, baryum gibi ağır elementlerin hızla atmosferin alt katmanlarına düşmesini beklerdik" dedi.

Her iki ötegezegenin atmosferinde baryum bulunması, ultra sıcak gaz devlerinin sanılandan daha da sıra dışı özelliklere sahip olduğunu gösterebilir.

Aşırı sıcak iki ötegezegen: WASP-76b ve WASP -121b

Her iki ötegezegen de Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni Jüpiter'e benzer büyüklüğe ancak bin santigrat derecenin çok üzerinde bir yüzey sıcaklığına sahipler. WASP-76b ve WASP-121b'deki yüksek sıcaklıklar, her bir gezegenin ev sahibi yıldızına yakın konumlanmasından ve tek bir yörüngeyi yaklaşık bir veya iki günde tamamlamasından kaynaklanıyor.

İlk olarak 2015 yılında keşfedilen WASP-121b, Dünya'dan yaklaşık 855 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu ötegezegenin bir su buharı atmosferi var ve yörüngesinde döndüğü yıldızın yoğun çekim gücü onu bir futbol topu şeklinde deforme ediyor.

Gezegen kütleçekimsel olarak olarak kilitlenmiş durumda, yani gezegenin aynı tarafı her zaman yıldıza bakıyor. Bu, Ay'ımızın Dünya'nın yörüngesinde dönmesine benziyor. Gündüz tarafında sıcaklıklar atmosferin en derin katmanında 2 bin 227 dereceden başlıyor ve en üst katmanda 3 bin 227 dereceye ulaşıyor.

Bilim insanları WASP-76b'yi ilk kez 2016 yılında tespit ettiler. Dünya'dan 640 ışık yılı uzaklıkta Balık takımyıldızındaki bir yıldızın yörüngesinde dönüyor. Bu ötegezegen aynı zamanda kütleçekim kilitli olduğundan, yıldıza bakan gündüz tarafında sıcaklıklar 2 bin 426 dereceyi aşıyor.

Ötegezegenlerin bu aşırı sıcak doğası, onlara bilim kurgudan fırlamış gibi görünen olağandışı özellikler ve hava durumu kazandırıyor. Bilim insanları WASP-76b'de gökyüzünden sıvı demir yağdığını, WASP-121b'de ise metal bulutları ve sıvı taşlar oluştuğunu düşünüyor.

Bir kara delik, beslendikten yıllar sonra madde püskürttü