Amerikan seçimlerinde Cumhuriyetçilerin adayı önceki Devlet Başkanı Donald Trump ile Demokratların adayı ve ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in nefes nefese geçen başkanlık yarışında ilkler yaşanıyor. Türkiye açısından en dikkat çekici ilk, Mormonların yönlerini Demokratların adayı Harris’e çevirmeleri olacak. Burada etkili aktör Amerika’nın Eylül 2024’de Türkiye’deki görevinden ayrılan Ankara Büyükelçisi Jeff Flake…
Flake’in uzun siyasi kariyeri etnik ve dini desenler taşıyor.
1980'lerin başında, yaygın adıyla Mormonluk olarak anılan “İsa Mesih’in Son Zaman Azizler Kilisesi” için Güney Afrika'da misyoner olmuştu. Amerika’ya döndükten sonra, Mormon Kilisesi’nin 24 Temmuz 1847 tarihinden itibaren merkezi konumunda olan ABD’nin Utah eyaletine bağlı Salt Lake City’de Cumhuriyetçilerin desteklenmesinde önemli roller üstlendi.
25 Temmuz 2017 tarihli haber bültenleri Flake’in Trump’la yolunu ayırdığı konuşmasına yer veriyor:
“Amerika Birleşik Devletleri’nde Başkan Donald Trump, bazı Cumhuriyetçi senatörlerin sert eleştirilerine hedef oldu. Arizona’nın Cumhuriyetçi Senatörü Jeff Flake, Trump’ın “Amerikan değerleriyle çatıştığını” savundu ve bu süreçte sessiz kalamayacağını belirtti. Jeff Flake ayrıca Trump’ın sosyal medyayı kullanma şekline de tepki gösterdi:
“Amerika’yı güçlü kılan değer ve normların altı oyulurken ve tüm dünyanın istikrarını güvence altına alan ittifak ve anlaşmalar 140 karaktere sığdırılan düşüncelerle tehdit edilirken, sessiz kalma fikri, tarih dışıdır, tamamen yanlıştır.”
ABD’de 2001'den 2013'e kadar Temsilciler Meclisi’nde, 2013'ten 2019'a kadar Arizona Senatörü olarak görev alan Flake, Cumhuriyetçi Parti üyesi olarak Demokrat Partili Başkan Joe Biden döneminde 2022'den 2024'e kadar ABD’nin Türkiye Büyükelçisi olarak Ankara’da yaşıyordu.
H 1 Eylül 2024 tarihinde Ankara Büyükelçiliğinden istifa eden Jeff Flake, Harris’in hafta sonu yaptığı Arizona ziyaretinde yanındaydı.
Harris hafta sonunu “salıncak eyaletlerde” geçirdi. Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasında oy geçirgenliğinin olduğu eyaletlere giden Harris’i, önceki ABD Devlet Başkanlarının yalnız bırakmadığı uluslararası medyaya yansıdı.
Aynı kaynaklar, Amerikalı Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu Michigan’da Brack Obama, Georgia’da ise Bill Clinton, Harris için oy istediğini yazdı. ABD seçimlerinde Cumhuriyetçilerin adayını desteleme geleneğine sahip olan Mormonlardan ilk kez Demokrat bir adaya oy isteyen Flake, yerel siyasi kapasiteye kayıtsız kalmıyor.
Harris’i karşılayan Flake’in yanında White Mountain Abache (Beyaz Dağ Apaçi) Kabilesi Başkanı Kasey Velasquez de vardı.
574 Kızılderili kabilesi içinde en büyük topluluğu oluşturan Abache’ler ile komşu olan Türk kökenli iş insanı Özlem Diraz’a ulaştığımda Amerika topraklarında yaşayan 6.8 milyon Kızılderilinin 4.7 milyonunun 18 yaş üzerinde seçmen olduğunu hatırlatıyor. (Kaynak: Native American Richts Fund- Kızılderili Hakları Fon Derneği)
Arizona’da yaşayan 450 bin Mormon da seçim sonucunu etkileme gücüne sahip. Başta Arizona eyaleti olmak üzere seçim sonuçlarını etkileme potansiyeli olan Abachie’lerin Trump döneminde kaybettiği haklarının Harris’e desteğe dönüştüğünü vurguluyor.
Diraz, Kızılderililerin yaşadığı yerleşim sorunları, iş alanlarının olmaması, yerel güvenlik, internete erişim, eğitim ve sağlık alanlarında mağduriyetlerini vurguluyor:
“Harris’in göçmenler ve yerliler için savunduğu değerler, seçmenlerin Trump’tan kampanya boyunca duyduklarının tezatı. Amerika Yerlileri Ulusal Kongresi (NCAI) kabilelerin Trump döneminde kazanımlarında geri gidişlere işaret etti. Trump federal hükümetin kabilelere olan güvenini ve anlaşma sorumluluklarını yerine getirmek için oluşturulan programların fonlarını bitirdi, her yıl Kongre’ye Kızılderili Eğitim Bürosu’nun bütçesini sıfırlamayı sundu.”
244 milyon seçmenin olduğu ABD’de seçimlere katılma oranı yüzde 60-70’lere ulaştığında Kızılderili oyu devede kulak kalsa da; Haris ile Trump’ın burun farkını koruması her bir oyu değerli kılıyor.
Temmuz 2023’te Harris’in Gila Nehri Kızılderililerini ziyaret eden ilk ABD Başkan Yardımcısı olarak tarihe geçtiğinin de kaydedildiğini söyleyen Diraz, ünlü modacı Ralph Lauren’i Colorado’daki dağ evinde ziyaret etti. Kızılderili modacı Naimomi Glasses’i destekleyerek Novaho tasarımlarına 2023 Kış kreasyonunda yer veren ünlü modacı Lauren’in, yerlilerle yeni projeler geliştirdiğini vurguluyor.
2023 yılı Amerikalı yerliler için “farkındalığın” yılı oldu desem yeridir.
En iyi kadın oyuncu dalında aday gösterilen ilk yerli Amerikalı olarak Oscar tarihine geçen oyuncu Lily Gladstone’nin başrolünü Leonardo Decapri ile “Dolunay Katilleri” olarak çevrilen "Killers of the Flower Moon" filmi, 1920’lerin Oklahoma’sında beyaz adamın petrole için işlediği bir dizi cinayeti konu alıyordu.
Amerika’da göçmen akınına gösterilen tepki, ekonomik kriz ve süregiden Ortadoğu savaşı Demokratlardan Cumhuriyetçilere oy kayması yaratsa da; seçimler Trump’ın oylanmasına dönüşüyor. Görünen o ki Trump’ın oyu Cumhuriyetçilerden az olacak.
