Türkan Şoray: Türk Sinemasının Sultanı'nın Kariyeri ve İkonik Rolleri

Türkan Şoray 28 Haziran 1945 yılında İstanbul'da doğmuştur.Türk sinemasının önde gelen isimlerinden biri olan Türkan Şoray, "Sultan" unvanıyla tanınmaktadır. Sinemaya ilk adımını 1960'lı yıllarda atan Şoray, başarılı kariyeri boyunca birçok ödül kazanmıştır. 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde "Acı Hayat" filmiyle en başarılı kadın oyuncu ödülüne layık görülmüştür. 222 filmde rol almış olmasıyla, Türkan Şoray dünyanın en fazla filmde yer alan kadın oyuncularından biri olarak ün kazanmıştır.

UNICEF Türkiye'nin iyi niyet elçisi olarak seçildiği 12 Mart 2010 tarihinde, "Sevgiyle yapılamayacak bir şey yoktur diye düşünüyorum. Gücü sevgiyle birleştirirsek, birçok sorunun üstesinden gelebiliriz" ifadelerini kullanarak insanlığa duyduğu inancı vurgulamıştır. Ayrıca kendi adını taşıyan bir ilkokulun da sahibidir.

Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik ile birlikte, Türk sinemasının altın dönemlerine damgasını vuran dört önemli kadın oyuncudan biri olarak kabul edilir. Bu dört oyuncu arasında yönetmenlik yapan tek kişi olan Türkan Şoray, 1972 yapımı "Dönüş", 1976 yapımı "Bodrum Hakimi", 1973 yapımı "Azap" ve 2015 yapımı "Uzaklarda Arama" filmlerinin yönetmenliği gibi önemli yapımlara imza atmıştır. Ayrıca 1981 yapımı "Yılanı Öldürseler" filminin yönetmenliğini de Şerif Gören ile birlikte üstlenmiştir.

İstanbul Eyüp ilçesinde doğan Türkan Şoray, memur bir ailenin ilk çocuğudur. Nazan ve Figen adında iki kızkardeşi daha olan Şoray'ın babası vefat etmişti. Türkan Şoray, eğitimine Fatih Kız Lisesi orta bölümünde devam etmiş ve annesi Meliha Şoray'ın (1927-1984) cesaretlendirmesiyle sinema kariyerine yönelmiştir. 1962 yılında Galatasaray eski asbaşkanı Rüçhan Adlı (1923-1995) ile 20 yıllık bir ilişki yaşamıştır. Bu dönem boyunca birkaç kez ayrılıp barışan çift, Rüçhan Adlı'nın eşiyle boşanmaması nedeniyle yollarını ayırmıştır. Türkan Şoray, 1995 Ağustos'unda hastaneye kaldırılan Adlı'ya son anına kadar destek olmuştur. 1983'te tiyatro oyuncusu Cihan Ünal ile evlenmiş ve 1987'de ayrılmış, bu evlilikten Yağmur adında bir kızları dünyaya gelmiştir.

Henüz Fatih Kız Lisesi ortaokulu bölümünde okurken Karagümrük'teki ev sahiplerinin kızı olan, Türk sinemasında sonraları "Panter Emel" olarak tanınacak sinema oyuncusu Emel Yıldız ile bir film setine giden Türkan Şoray, Türker İnanoğlu'nun teşviki ile Yeşilçam'a adım atar. Emel Yıldız'ın yerine Şoray'ın da kariyerinin başlangıcı anlamına gelen 1960 yılı yapımlı Köyde Bir Kız Sevdim filminde Baki Tamer ile başrol de oynamıştır.

Usta sanatçı Türkan Şoray sinemaya başlamasıyla ilgili anısını şöyle anlatır:"Sinemaya girmeden önce mahallemize bir film seti geldi. Filmin bir setini mahallemizde çekeceklerdi. Başrol oyuncusu kadını gördüğümde 'ne kadar güzel bir kadın' dedim. Bu kadın Muhterem Nur'du. Öyle şaşkın bir şekilde bakınırken yanıma bir adam geldi ve 'Sen de filmlerde oynamak ister misin?' diye sordu. Korktum ve hemen eve kaçtım. Bu adamın da daha sonra Memduh Ün olduğunu öğrendim. O zaman film setinden kaçmıştım ama daha sonra film setleri hayatım oldu." der.

Şoray'a ilk Altın Portakal ödülü getiren 1964 yapımlı yönetmenliğini Metin Erksan'nın yaptığı başrollerinde Şoray ve Ekrem Bora'nın yer aldığı Acı Hayat filmi "Manikürcü Nermin"'i canladıran oyuncu için kariyerinde önemli basamak olmuştur.

1968 yılında, Şoray'a kariyerinde ikinci Altın Portakal ödülünü Sait Faik Abasıyanık'ın "Menekşeli Vadi" adlı öyküsünden esinlenerek Safa Önal tarafından senaryosu yazılan Vesikalı Yarim filmi kazandırmış, yıllar sonra filmin yenilenmiş kopyasının yeniden yayımlandığı İstanbul Film Festivali'nde konuşan Türkan Şoray film için şöyle demiştir:

"Türk sinemasının yeri çok zor doldurulacak bir yönetmen olan Lütfi Akad'la çalışmış olmak benim için çok mucizevi bir şeydir. 'Türkan, gözlerinle oynayacaksın' diyordu bana. Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad öğretti bana."

Şoray'ın Ediz Hun ile oynadığı 1980 yapımı "Tabancamın Sapını Gülle Donatacağım" filminin afişinde Türkan Şoray ve Kemal Sunal yer almasına rağmen, aslında Ediz Hun ve Türkan Şoray'ın oynadığı "Güllü Geliyor Güllü" adlı bir film bulunmaktadır. Kemal Sunal ise bu filmde figüran olarak yer almıştır. Sonrasında Kemal Sunal'ın popüler hale gelmesiyle aynı film başka bir adla ve farklı bir afişle tekrar yayınlanmıştır. İlginç olaylardan biride Keşanlı Ali filmi olup görüntü yönetmeninin adı olan Ali, film afişinde Keşanlı'nın altına büyük harflerle yazıldığından "Keşanlı Ali" olarak adlandırılıyor.

Dilan Çıtak Kimdir? Kaç Yaşında? İbrahim Tatlıses'in Kızı Dilan Çıtak'ın Annesi Kim?

Şoray'ın sinema kariyerinde ilginç deneyimlerden biri, henüz 17 yaşındayken Filiz Akın'la birlikte rol aldığı "Günahkâr Kadın" filminde Ülkü Erakalın tarafından yediği bir tokattır.

1990'lı yıllarla birlikte televizyon dizilerine yönelen Türkan Şoray, bu çalışmalarda da önemli başarılar elde etmiştir. En dikkat çeken ve uzun ömürlü olanları, Şener Şen ile başrolü paylaştığı "İkinci Bahar" ve Haluk Bilginer ile birlikte oynadığı "Tatlı Hayat" adlı diziler olmuştur.

Ödülleri

1964: 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Acı Hayat
1968: 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Vesikalı Yarim
1972: 5. Altın Koza Film Festivali - En başarılı kadın oyuncu, Mahpus
1972: 1. Altın Kelebek Ödülleri, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
1973: Moskova Film Festivali (Rusya) - Özel Ödül, Dönüş
1978: Taşkent Film Festivali - Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü (Selvi Boylum Al Yazmalım)
1987: 1987 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu (Hayallerim, Aşkım ve Sen)
1990: 2. İzmir Film Festivali - Altın Artemis Onur Ödülü
1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı
1992: 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu
1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali - Emek Ödülü
1994: 1994 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Kadın Oyuncu, Bir Aşk Uğruna
1996: 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Sinema Onur Ödülü
1999: Roma Film Festivali - Büyük Ödül
1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali - Kadın Yönetmen Ödülü
2000: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi - Zirvedekiler 2000 Ödülü
2001: Akademi İstanbul - Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü
2009: Sadri Alışık Ödülleri - onur Ödülü
2013: Engelsiz Yaşam Vakfı - Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü
2013: 11. Türk Film Festivali - Onur Ödülü