Peri halkalarının gizemi çözüldü

Bilim insanları yaklaşık yarım yüzyıl boyunca Namibya'nın peri halkalarının kökeni üzerine kafa yordular. Bu konuda iki ana teori vardı: Bu oluşumlardan ya termitler sorumluydu ya da bitkiler bir şekilde kendi kendilerini oluşturuyorlardı.

Göttingen Üniversitesi'nden araştırmacılar, Namib Çölü'ndeki iyi geçen iki yağış mevsiminden yararlanarak, peri halkalarındaki otların yağıştan hemen sonra öldüğünü, termit aktivitelerinin ise bu boş arazilere neden olmadığını gösteriyor. Sürekli yapılan toprak nemi ölçümleri, halkaların etrafındaki otların halkaların içindeki suyu güçlü bir şekilde emdiğini ve böylece otların ölümüne neden olduğunu ortaya koyuyor. Sonuçlar Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics dergisinde yayımlandı.

Günah keçisi termitler

Namib'de kıyıdan yaklaşık 80-140 kilometre uzaklıkta milyonlarca peri halkası bulunuyor. Otluk bölgelerde farklı bir desen oluşturan bu her biri birkaç metre genişliğindeki dairesel boşluklar, kilometrelerce uzaktan görülebilir. Araştırmacılar bu çölün çeşitli bölgelerindeki tek tük yağmur olaylarını inceleyerek, otları, köklerini ve termitlerin neden olduğu potansiyel kök hasarını incelediler. Dünyanın dört bir yanında büyük koloniler halinde yaşayan küçük böcekler olan termitler, bu otların ölümünden sıkça sorumlu tutuluyor.

Araştırmacılar, çimenlerin büyümesini tetikleyen yağışların hemen sonrasında peri halkaları içinde ölen çimenlerin durumlarını araştırdılar. 2020 kurak sezonundan başlayarak, 2022 yağmur sezonunun sonuna kadar 30 dakikalık aralıklarla toprak-su içeriğini kaydetmek için peri halkalarının içine ve çevresine toprak-nem sensörleri yerleştirdiler. Bu sayede araştırmacılar, halkaların etrafında yeni çıkan otların büyümesinin, halkaların içindeki ve etrafındaki toprak suyunu nasıl etkilediğini tam olarak kaydedebildi. Namib'deki on bölgede çemberlerin içi ve dışı arasındaki su infiltrasyonundaki farklılıkları araştırdılar.

Veriler, yağıştan yaklaşık on gün sonra halkaların içindeki otların ölmeye başladığını, halkaların iç kısımlarının çoğunda ise hiç çimlenme olmadığını ortaya koydu. Yağıştan yirmi gün sonra, halkaların içindeki otlar tamamen ölü ve sarımsı renkteyken, çevredeki otlar canlı ve yeşildi.

Sürekli terleme yapıyorlar

Araştırmacılar çemberlerin içindeki çimlerin köklerini incelediklerinde ve bunları dışarıdaki yeşil çimlerle karşılaştırdıklarında, halkaların içindeki köklerin dışarıdakiler kadar, hatta onlardan daha uzun olduğunu gördüler. Bu da çimlerin su aramak amacıyla köklerini büyütmek için çaba harcadıklarını gösteriyor.

Ancak araştırmacılar, termitlerin köklerle beslendiğine dair hiçbir kanıt bulamadı. Ölü çimenlerde kök hasarının daha görünür hale gelmesi, yağıştan elli ila altmış gün sonrasına kadar gerçekleşmedi. Göttingen Üniversitesi Ekosistem Modelleme Bölümü'nden Dr. Stephan Getzin şöyle açıklıyor: "Halkalar içindeki çoğu alanda otların aniden yok olması termitlerin faaliyetiyle açıklanamaz çünkü bu böceklerin beslenebileceği bir biyokütle yoktu. Ancak daha da önemlisi, termitlerin sorumlu olmadığını gösterebiliriz çünkü otlar yağıştan hemen sonra kökten beslenen herhangi bir canlı belirtisi olmadan ölüyor."

Araştırmacılar toprak nemi dalgalanmalarına ilişkin verileri analiz ettiklerinde, halkaların iç ve dış toprak suyundaki düşüşün, çimler henüz yerleşmemişken, ilk yağıştan sonra çok yavaş olduğunu buldular. Bununla birlikte çevredeki otlar iyice yerleştiğinde, halkaların içinde suyu alacak neredeyse hiç ot olmamasına rağmen, yağıştan sonra toprak suyundaki düşüş tüm alanlarda çok hızlı oldu. Getzin şöyle açıklıyor: "Namib'deki güçlü sıcaklık altında, otlar sürekli olarak terleme yapıyor ve su kaybediyor. Bu nedenle köklerinin etrafında toprak nem vakumları oluşturuyorlar ve su onlara doğru çekiliyor. Elde ettiğimiz sonuçlar, topraktaki suyun bu kumlarda yedi metreden daha uzun mesafelerde bile hızla ve yatay olarak yayıldığını keşfeden araştırmacıların sonuçlarıyla büyük ölçüde uyuşuyor."

Mars'ta bakteriler yaşayabilir