Kanlı elmas olay oldu: Hediye mi çalıntı mı?

Kraliçe II. Elizabeth'in 8 Eylül'deki ölümünün ardından, Güney Afrika, Britanya kraliyet ailesine dünyanın bilinen en biçimli elmasını iade etmesi çağrısında bulundu.

Hem Afrika'nın Büyük Yıldızı hem de Cullinan I olarak bilinen elmas, 1905 yılında Güney Afrika'da çıkarılan ve Güney Afrika'nın sömürge yetkilileri tarafından İngiliz kraliyet ailesine teslim edilen daha büyük bir mücevherden kesildi. Elmas şu anda Kraliçe'ye ait bir kraliyet asasına monte edilmiş halde duruyor.

Kraliçe'nin ölümünden bu yana Büyük Afrika Yıldızı ve diğer elmasların iadesine yönelik talepler ve ülkelerine geri gönderilmeleri için yapılan çağrılar arttı. Birçok Güney Afrikalı İngiltere'nin mücevherleri almasını gayrimeşru olarak görüyor.

6 binden fazla kişi dilekçe imzaladı

Aktivist Thanduxolo Sabelo yerel medyaya verdiği demeçte, "Cullinan Elması derhal Güney Afrika'ya iade edilmelidir" dedi ve ekledi: "Ülkemizin ve diğer ülkelerin madenleri, halkımızın zararına İngiltere'ye fayda sağlamaya devam ediyor."

6 binden fazla kişi Büyük Afrika Yıldızı'nın iade edilmesini ve Güney Afrika'daki bir müzede sergilenmesini talep eden bir dilekçe imzaladı.

Güney Afrika parlamentosunun bir üyesi olan Vuyolwethu Zungula, ülkesini "Britanya tarafından yapılan tüm zararlar için tazminat talep etmeye" ve ayrıca "Britanya tarafından çalınan tüm altın ve elmasların iadesini istemeye" çağırdı.

'İlk görevi elması geri getirmek olmalı'

Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa Kraliçe'yi öven bir tweet attığında, bazı Güney Afrikalılar Büyük Yıldız elmasının iadesi konusunda şikâyette bulunmak üzere bu paylaşıma akın etti.

Bir Güney Afrikalı, "Ona Güney Afrika elmasını ne zaman geri getireceğini sordunuz mu?" diye yazarken, bir başka vatandaş da Kral III. Charles'ın tahta çıkışına tepki olarak, "İlk görevi Güney Afrika'nın elmasını geri getirmek olmalı!" diye yazdı.

Elmasın yolculuğu

İngiliz kraliyet ailesinin kraliyet koleksiyonunu denetleyen Royal Collection Trust'a göre, Cullinan elması, Güney Afrika'nın eski Transvaal eyaletindeki özel bir madende keşfedilmesinden iki yıl sonra, 1907 yılında dönemin hükümdarı Kral VII. Edward'a sunuldu ve 1908 yılında yarılması için Amsterdam'daki Asscher'e gönderildi.

Kraliyet Asscher, doğal haliyle yaklaşık 3 bin 106 karat ağırlığında olan orijinal elmasın "bir insan kalbi büyüklüğünde" olduğunu söylüyor.

İngiliz monarşisinin değerli taş üzerindeki hak iddiasını destekleyen Royal Asscher, mücevherin Güney Afrika'nın Transvaal hükümeti -İngiliz yönetimi tarafından yönetiliyordu- tarafından satın alındığını ve Kral VII. Edward'a doğum günü hediyesi olarak sunulduğunu açıklıyor.

'Çalıntı bir elmas almak, alanı temize çıkarmaz'

Güney Afrika Üniversitesi'nden Afrika siyaseti profesörü Everisto Benyera ise bu anlatıyı redederek, CNN'e verdiği demeçte, "Sömürgecilik işlemleri gayri meşru ve ahlak dışıdır" dedi.

Benyera, "Bizim anlatımız, tüm Transvaal ve Güney Afrika Birliği hükümetlerinin ve bunlara eşlik eden madencilik sendikalarının yasadışı olduğu yönündedir. Çalıntı bir elması almak, alan kişiyi temize çıkarmaz. Büyük Yıldız bir kanlı elmastır... Özel (madencilik) şirketi, Transvaal hükümeti ve Britanya İmparatorluğu daha geniş bir sömürgecilik ağının parçasıydı." ifadelerini kullandı.

Royal Asscher'a göre Cullinan elması dokuz büyük taş ve 96 küçük parça halinde kesildi. Taşların en büyüğü Kral VII. Edward tarafından Afrika'nın Büyük Yıldızı olarak adlandırıldı, ikinci en büyük kesme taşa da Afrika'nın Küçük Yıldızı adı verildi.

Büyük elmas Hükümdarın Haçlı Asasına, ikinci taş ise İmparatorluk Tacına yerleştirildi. Kraliçe II. Elizabeth birçok portrede bu elmasları takarken görüldü.

'Yarım yüzyıldan fazla bu elmaslarla gösteriş yaptı'

Güney Afrikalı muhalif bir siyasi parti olan Ekonomik Özgürlük Savaşçıları'nın (EFF) ulusal sözcüsü Leigh-Ann Mathys CNN'e yaptığı açıklamada, "Merhum İngiltere Kraliçesi yarım yüzyıldan fazla bir süredir bu (elmaslarla) gösteriş yapıyordu" dedi.

Mathys, İngiliz sömürge güçlerini yerli halka ait toprakları çalmak ve madenlere el koymakla suçlayarak,
"Bizim çağrımız, Afrika'nın Büyük Yıldızı'nın çalınmasının da bir parçası olduğu tüm sömürgeci hırsızlıklar için geri dönüş çağrısıdır. Elmasın iadesi için çağrıda bulunmuyoruz çünkü bu, İngiliz kraliyet ailesinin elması ödünç aldığı meşru bir anlaşma olduğu anlamına geliyor. Halbuki elmas, tamamen bu ülkede ve başka yerlerde yerlileri boğan sömürgeci baskıların bir sonucu olarak onların elinde bulunuyor" ifadelerini kullandı.

İngiltere'deki müze 72 objeyi iade etmeyi kabul etti

Afrika ülkeleri sömürgeciler tarafından yağmalanan kültürel eserleri geri almak için mücadele ediyor. Geçtiğimiz ay Londra'daki bir müze, 1897'deki bir İngiliz askeri operasyonu sırasında Nijerya'nın güneyindeki Benin Krallığı'ndan yağmalanan 72 objeyi iade etmeyi kabul etti.