Siirt’te, 2 yıl kadar önce “süper teşvik”le bir tesis kuruldu. Lineer Metal AŞ tarafından Siirt Organize Sanayi Bölgesi'nde Türk-Katar ortaklığıyla hayata geçirilen çinko üretim tesisine bugüne dek 180 milyon dolar harcandığı belirtiliyor. Tesis için çinkoda ithalatı ilk aşamada yarı yarıya azaltacak, ardından da iç talebi tümüyle karşılayacak biçimde yüksek hedefler konuldu.

Türkiye, şu anda yıllık tükettiği 250 bin ton çinkonun hemen hemen tamamına yakın bir bölümünü ithal ediyor.

Söz konusu tesisin, ilk aşamada 90 bin ton üretimle Türkiye'nin külçe çinko ithalatını yüzde 40 azaltacağı açıklandı.

Lineer Metal AŞ Onursal Başkanı Prof. Dr. Yasin Aktay, 2021 yılının Kasım ayında tesisle ilgili yaptığı bir açıklamada, 20 Kasım'daki açılışa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılacağını söyledi.

Aktay, "Tesisimiz ilk etapta 90 bin tonluk üretimle Türkiye'nin çinkodaki ithalatını yüzde 40 azaltacak. Zamanla kapasiteyi artırarak yatırım tutarını 500 milyon dolara, ürettiğimiz çinkoyu da 250 bin tona ulaştırmayı hedefliyoruz. Amacımız 2023 itibarıyla Türkiye'nin çinko ithalatının tamamen sıfırlanması” diye konuştu.

Aktay, tesisle birlikte kurşun ithalatının da bitmiş olacağını savunarak, “Şu anda Türkiye'nin 250 bin tonluk çinko ithalatı için ödediği rakam 1 milyar dolar. Sadece ilk etapta 400 milyon dolarlık ithalatı engelleyecek ve cari açığa katkı sunacağız" dedi.

2023 yılında üretim yok

2023 yılının ilk yarısı geride kaldı. Tesiste, ticari ya da seri üretime geçilemedi.

Peki, bu tesis neden üretime geçemiyor?

Bu soruyu madencilik sektörünün deneyimli uzmanlarına ve yöneticilerine sorduk. Sektörün önde gelen isimleri, bunun tartışmasız iki temel nedeni olduğunu dile getirdi.

Türkiye’de, Hakkari’de zengin çinko rezervleri ya da ham madde yatakları bulunuyor. Buna karşılık tesis, Siirt’te inşa edildi. Bu, ekonomik olduğu kadar politik bir tercih…

Sektöre göre, üretimin önündeki en büyük engel ham madde ile tesisin farklı illerde yer alması.

Uzmanlar, ham maddenin olduğu yerde izabe tesisinin inşa edilmesinin “rasyonel” bir zorunluluk olarak öne çıktığına dikkat çekti. Madencilikte bunun “olmazsa olmaz” bir ön koşul olduğunu belirtti.

İkincisi, madencilik faaliyetleri birikimli bilgi ve deneyim gerektirir. Şirketin bu konuda da alması gereken mesafe var.

Sektöre göre tesis, ham madde bulmakta zorlandığı için şu ana dek üretime geçemedi. Önümüzdeki aylarda da ticari üretimin başlaması ham madde engeli nedeniyle pek mümkün görünüyor.

“Test üretimi”

Şirkete yakın kaynaklar, tesisin ticari üretime geçmediğini doğruladı. Kaynaklar, test üretimi yaptıklarını kaydetti.

Şirketin, Şırnak-Beytüşşebap ve Diyarbakır-Hani’de maden sahalarının bulunduğu ifade edildi. Bu bölgelerden sağlanacak ham madde ile tesiste üretimin belli ölçüde başlatılması belki mümkün. Ancak, yakın zamanda değil.

Tesisin, Hakkari’den gerekli miktarda ham madde sağlamadan beklenen ya da hedeflenen üretime geçmesi ise olası görünmüyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, Türkiye’nin rasyonel bir zemine geçmesi dışında bir seçeneği kalmadığı sözü sanırım anlamını buluyor.