Türk savaş gemisi muavenetin vurulması ile ilgili 29 yıl sonra konuştu: Kaza değildi
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Vural Bayazıt gecenin geç bir saatinde Genelkurmay Başkanı Doğan Güreş'i aradı. Çok heyecanlı ve üzgün bir ses tonu ile “Komutanım, Ege'deki NATO tatbikatında Amerikan gemisi, Muavenet zırhlımızı vurdu, maalesef şehitlerimiz var” dedi. Güreş şaşırmıştı, “Nasıl olur, bu tatbikatta gerçek mermi kullanılmıyor” cevabını verdi.
Ama kural dışına çıkılmış, NATO'nun Ege ve Akdeniz'de düzenlediği ‘Kararlılık Gösterisi' tatbikatında, ABD'ye ait Saratoga uçak gemisinden ateşlenen iki adet Sea Sparrow (Deniz serçesi) füzesi ile Muavenet zırhlısı vurulmuştu. 2 Ekim 1992 gecesi Saros körfezi açıklarında ve uluslararası sularda yaşanan bu olayda, Kıbrıs Barış Harekatı'na da katılan Muavenet'in kaptan köşkü ve savaş harekat merkezi isabet aldı. Gemi komutanı Yarbay Kudret Güngör ile Teğmen Alpertunga Akan, Astsubay Serkan Aktepe, Çavuş Mustafa Kılınç ve Er Recep Akan şehit oldu.
6 ayrı emir ve 6 ayrı elektronik işlem
Sözcü'den Emin Özgönül'ün haberine göre, Olayın gerçekleştiği saatlerin, tatbikata katılan personelin dinlenme arası olması ve tatbikatta gerçek mermi kullanılmaması, yaşananları daha da karmaşık bir hale getiriyordu. Ses hızından iki misli sürati bulunan Sea Sparrow füzelerini ateşlemek için 6 ayrı emir ve 6 ayrı elektronik işlem gerekiyordu. Bu durum olayın kaza olmadığını da ispatlıyordu. 350 mürettebatı ile saldırıya uğrayan ve adı ‘Yardım' anlamına gelen Muavenet'te alarm verildi, çıkan yangın söndürüldü, ardından soruşturma başlatıldı.
Türk heyeti, olayın kaza olmadığına karar verdi. ABD ise “Tedbirsizlik, dikkatsizlik” diyerek konuyu kapatmaya çalıştı. 20.3 milyon dolar zararın oluştuğu Muavenet hurdaya ayrıldı, 19 tonluk pervanesi hatıra olarak, Gölcük Donanma Komutanlığı bahçesine konuldu. Füzeleri ateşleyen Saratoga gemisinin 8 personeline idari ceza verildi, gemi de müze yapıldı.
ABD olay sonrası tazminata yanaşmadı ve sadece 8 fırkateyni indirimli fiyattan Türkiye'ye verdi. 1942'de ABD tarafından inşa edilen ve 1972'de Türkiye'ye verilen Muavenet'in sonu acı oldu…
'Kesinlikle bir kaza da değildir'
Emekli Oramiral Nusret Güner, “Ben o dönemde Yıldırım Fırkateyni komutanıydım ve olayda şehit olan Yarbay Kudret Güngör de iki devre altımdan arkadaşımdı. Moskova'dan Askeri Ataşelik görevinden dönmüştü. Bir gün önce ziyaretime geldi, görüştük. Olayı duyduğumda çok şaşırdım. Çünkü bu tatbikat sanaldı ve fiili atış yapılmıyor, gerçek mermi kullanılmıyordu.
Müttefik bir ülke ABD'nin bunu kasten yaptığını zannetmiyorum ama kesinlikle bir kaza da değildir. Sea Sparrow füzeleri hem hava hem deniz üstü hedeflere karşı kullanılır. Ateşlemek için çok sayıda emniyet mekanizmasını çalıştırmak gerekir. Bu füzelerin kazayla ateşlenmesi mümkün değildir” dedi.
'Senaryoya riayet edilmemiştir'
Olay sırasında Milli Savunma Bakanı olan ve geçen yıl hayatını kaybeden Nevzat Ayaz, 23 Şubat 1993 günü TBMM'de tutanaklara da geçen konuşmasında şunları söylemişti:
“Tatbikat kapsamında güdümlü mermi atış eğitimi yoktur. Senaryoya riayet edilmemiştir ve ortada tehdit oluşturabilecek bir temas da bulunmuyor. Olayın teknik bir arıza nedeniyle meydana gelmesi imkansızdır. Bir kişinin yanlış düğmeye basmasıyla bu füzeler ateşlenmez. Asgari 6 kişinin müşterek çalışması ve birbirinden ayrı üç yerde bulunan cihazlar üzerindeki düğmelerin kontrolü gerekir. Olayda hem Muavenet ve Kılıçalipaşa gemilerimiz hem de İspanyol Numancia gemisi hedef alınmıştır. Saratoga'dan füzeleri ateşleyenler, bu gemilerin milliyetini de bilmemektedir. Olayın kasten yapıldığına dair herhangi bir emare olmasa da ilgililer mutlaka cezalandırılmalıdır.”
Lanetli Gemi
ABD'nin Saratoga uçak gemisi 1956 yılında denize açıldı ve 1992'deki NATO tatbikatı sırasında Sea Sparrow füzesi ile Muavenet zırhlısını vurdu. Gemide büyük hasar oluştu. Muavenet hurdaya ayrılırken, Saratoga da önce müze oldu, sonra sökülmesi kararlaştırıldı. Saratoga ‘'Lanetli Gemi'' olarak anıldı.
