Büyükelçilerin istenmeyen adam ilan edilmesi ekonomiyi nasıl etkiler?
Osman Kavala'nın tutukluluğunun dördüncü yılı nedeniyle 18 Ekim'de ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda büyükelçilerinin imzaladığı ortak bir açıklama yayımlandı. ABD, Almanya ve Kanada başta olmak üzere bazı ülkelerin Ankara'daki büyükelçiliklerinin sosyal medya hesaplarında paylaştığı ifadede özetle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararları doğrultusunda Osman Kavala'nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye'ye çağrıda bulunuldu. Açıklamanın ardından, 10 ülkenin Ankara büyükelçileri Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı, uyarıldı.
21 Ekim’de Afrika ziyaretinden dönen Cumhurbaşkanı Erdoğan büyükelçilerin uyarılmasını yeterli bulmayarak "Bizim bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz" dedi. 23 Ekim’de ise Erdoğan, 10 büyükelçinin “istenmeyen adam” ilan edilmesi için Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdiğini duyurdu. Kavala açıklamasında bulunan 10 büyükelçinin sözleri ülkelerinde yankı buldu, ilk tepkiler geldi. Şimdi ise Türkiye’nin bu ülkelerle olan ilişkilerinin geleceği merak konusu. Ancak asıl merak edilen, politikayla birlikte yürüyen ekonominin, istenmeyen adam (Persona Non Grata) krizinden nasıl etkileneceği?
10 ÜLKEYE 35 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT YAPTIK
Dünya Gazetesi'nden Kerim Ülker'in haberine göre; Zira bu 10 ülke Türkiye’nin en büyük ticari partnerleri arasında. Türkiye’ye yatırım yapan yabancı şirketlerin büyük kısmı işte bu 10 ülke arasında yer alıyor.
Gelin önce 10 ülke ile Türkiye arasındaki dış ticaret rakamlarına bakalım. Türkiye İhracat Meclisi’nin açıkladığı dış ticaret rakamlarına göre bu yılın 8 aylık döneminde toplamda 310 milyar 170 milyon dolarlık ihracat ve ithalat yapılmış. 10 ülkenin payı ise 70 milyar 836 milyon dolar. Yani ortalama her 4 birim ticaretin 1’i işte bu ülkelerle gerçekleşmiş. 8 aylık dönemde Türkiye’nin tüm ülkelere yaptığı toplam ihracat 140 milyar dolar. En fazla ihracat yaptığımız ülkeler arasında açıklamada bulunan ülkeler önemli paya sahip. Bu ülkelere yapılan ihracat 35 milyar 680 milyon dolar. Almanya 12.4 milyar dolarla ilk sırada yer alırken, ABD 9.1 milyar dolarla genel ülke sıralamasında 2’nci. Fransa, Hollanda, Kanada, Danimarka ilk 50 ülke arasında yer alıyor.
İthalat listesinde de bu ülkeler önemli bir yere sahip. 8 aylık toplam ithalat 169 milyar dolar iken, Kavala açıklamasını yapan 10 ülkeden yapılan toplam ithalat 35.1 milyar dolar seviyesinde. Almanya bu listede ise 14.6 milyar dolarla 3’üncü.
YATIRIMIN %16’SINI TEK BAŞINA YAPTI
10 ülkenin dış ticaretteki payı kadar, yatırımları da aslında dikkat çekici rakamlara sahip. Türkiye, coğrafi konumu ve strateji öneminin yanı sıra uluslararası yatırımcılara uzun vadede sunduğu cazip imkanlarla dünyanın her bölgesinden doğrudan sermaye yatırımı çeken ülke konumunda. 2003 yılında başlayan bu süreç, her ne kadar son iki yılda gerilese de döviz kurlarından dolayı satın almalar hala az da olsa canlılığını koruyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2020 yılı aralık ayında açıkladığı yabancı yatırım rakamlarına göre Türkiye'ye 2003 yılından bu yana dünyanın her bölgesinden 165 milyar dolarlık doğrudan yatırım yapıldı. Türkiye'ye en fazla yatırım Avrupa'dan gelirken, yıllar itibarıyla bu bölgeden gelen yatırımların toplam yatırımlar içindeki payı yüzde 60 ile 87 arasında değişti. 18 yıllık dönemde Avrupa'dan 120,1 milyar dolar, Asya'dan 29 milyar dolar, Amerika'dan 14,3 milyar dolar yatırım geldi. Türkiye'nin en büyük yatırım ortağı konumundaki Hollanda, son 18 yılda bankacılık ve enerji başta olmak üzere liman, lojistik, tarım, havacılık, gıda, elektronik, otomotiv yan sanayi, sağlık turizmi gibi alanlarda yatırım yaptı. Birinci sıradaki Hollanda’dan gelen toplam yatırım tutarı ise 26.2 milyar dolar oldu. 2004, 2006, 2007, 2014, 2016, 2017, 2018 ve 2019'da Türkiye'ye en fazla yatırım yapan ülke unvanının sahibi olan Hollanda, tek başına 165 milyar dolarlık yatırımın yüzde 16’sını kendisi karşıladı.
FRANSA, ALMANYA VE ABD İLK 5’TE
Hollanda’nın ardından bir başka dikkat çekici ülke ise ABD. İkinci sıradaki ABD’den 18 yıllık dönemde Türkiye'ye 12,9 milyar dolarlık doğrudan yatırım yapıldı. ABD, 2007, 2011, 2015 ve 2020 yıllarında Türkiye'ye en çok yatırım yapan ilk 5 ülke arasında yerini aldı. Toplam yatırımlar içinde ABD'nin payı yüzde 7,8 oldu. Türkiye’nin en fazla ihracat gerçekleştirdiği Almanya, yatırımda da en önemli partnerler arasında. Otomotiv, sanayi, enerji, petrokimya ve daha birçok alanda yatırım yapan Alman şirketleri, son 18 yılda 10,1 milyar dolarlık yatırım yaparak 5’inci sırada kendine yer buldu. Almanya, 2013 yılında Türkiye'ye en fazla yatırım yapan ülke unvanını almıştı. Fransa ise Türkiye’ye 18 yılda 7.5 milyar dolar yatırım yaptı. Yatırım sıralamasında 9’uncu olan Fransa, 2005 yılında Türkiye’ye en fazla yatırım yapan ülke unvanına sahipti.
NORVEÇ FONU’NUN 1 MİLYAR DOLARI VAR
10 ülke ile Türkiye arasındaki ticari ilişkiler bununla da sınırlı değil aslında. Türkiye’de on binlerce kişiye istihdam yaratan bu 10 ülkedeki girişim ve kamu fonlarının da ciddi yatırmaları bulunuyor. 2020 yılında 100 milyar Euro’luk yatırım yapan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), aslan payını Türkiye’ye ayırmıştı. 38 ülke arasından Türkiye 1,7 milyar Euro ile en yüksek yatırımı alan ülke oldu. ABD’li yatırım fonlarının ilgi gösterdiği Borsa İstanbul’daki en ciddi yabancı ise Norveç’in kamu fonu. 1.3 trilyon dolarlık aktifi ile dünyanın en büyük kamu fonunun Türkiye’de yaklaşık 1 milyar dolarlık varlığı bulunuyor. Özetle Türkiye’nin en önemli ihracat ve ithalat ortakları olan işte bu 10 ülke, aynı zamanda Türkiye’ye yapılan yatırımların da öncüsü. Siyasetin ekonomiyle paralel ilerlediğini düşünürsek, iki taraf arasındaki ticaretin de etkilenmemesi kaçınılmaz değil.
