Bir çöküşün kronolojisi: Sri Lanka krizinin perde arkası
Ekonomik krizle uzun süre mücadele eden ve protestoların gölgesinde birçok istifanın gerçekleştiği Sri Lanka'da, hükümetin ekonomi politikalarını eleştiren ilk gösteriler 28 Ocak'ta başladı.
- Sri Lanka'da protestocular devlet başkanlığı yerleşkesine girdi
- Sri Lanka'da göstericiler Başbakanlık konutunu ateşe verdi
- Sri Lanka Devlet Başkanı Rajapaksa elektronik postayla istifa etti
- Kötüleşen ekonomik koşullar ve yakıt sıkıntısından şikayet eden göstericiler yönetimin yanlış uygulamalarının ülkeyi krize sürüklediğini savundu.
Hükümet, artan fiyatları kontrol altına almak için acil durum ilan etmesine rağmen ülkedeki kötü gidişata engel olmayı başaramadı. Yaşanan mali kriz nedeniyle ülkede 22 Şubat'ta elektrik kesintileri uygulanmaya başlandı.
Benzin alabilmek için uzun kuyruklar oluştu
Elektrik kesintileri artmaya devam ederken bazı benzin istasyonları yakıt tedarik edilemediği için kapatıldı. Sri Lankalılar, yakıt alabilmek için benzin istasyonlarında uzun kuyruklar oluşturdu.
Toplamda 7,3 milyar dolar borcu olan Sri Lanka’nın 1,6 milyar dolarlık rezerve sahip olduğu ve iflas edebileceği öngörülmeye başlandı.
Ülkede, otomobil ve gübre ithalatı yasaklandı, dünya genelinde akaryakıt fiyatlarının artması ise krizi daha da derinleştirdi.
Ülke borçlarını ödeyememeye başladı
Gelir getirmeyen altyapı projelerine harcanan borcunu geri ödemekte zorlanmaya başlayan ülkedeki döviz rezervinin azalması petrol ithalatını da tehlikeye attı. Hükümetin ekonomi politikalarını eleştiren Enerji Bakanı Udaya Gammanpila ve Sanayi Bakanı Wimal Weerawansa'nın görevine son verilmesiyle ekonomi politikalarını eleştiren ve sonrasında görevinden alınan bakan sayısı 3'e yükseldi.
Hükümet yetkilileri, 10 Mart’ta döviz rezervlerinin eridiği gerekçesiyle petrol ithalatı yapamadıklarını itiraf etti. Ülkede döviz rezervi en düşük seviyeleri görürken, bu yılki kredi ödemelerinin ise yaklaşık 7 milyar dolar olduğu belirtildi. Günden güne uzayan elektrik kesintileri, sağlıktan eğitime kadar birçok alanda geniş çaplı aksamalara yol açtı.
Kağıt kıtlığı nedeniyle sınavlar ertelendi
Sri Lanka'da baş gösteren kağıt kıtlığı nedeniyle eğitimin bazı kademelerinde yıl sonu sınavları ertelendi.
Öte yandan, en az iki hastanede rutin ameliyatlar askıya alındı ve hastanelerde var olan tıbbi imkanların acil durumlar için kullanılacağı aktarıldı.
Sokaklardaki eylemlerini sürdürmeye devam eden protestocular, yetkililerin istifasını istemeye başladı.
Gösteriler sırasında muhalefet lideri Sajith Premadasa, protestoların hükümeti devirme adımının başlangıcı olduğunu söyledi. Yetkililer, mart ayının son günlerinde uzun süreli elektrik kesintilerinin mayısa kadar sürebileceği konusunda uyarılarda bulundu.
Protestocuların Devlet Başkanının konutuna saldırması üzerine sokağa çıkma yasağı ilan edildi
Göstericilerin Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa'nın özel konutuna saldırmasının ardından başkent Kolombo'da sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Polis ile göstericiler arasında çıkan arbedede, 10’dan fazla kişi yaralandı ve 54’ten fazla kişi gözaltına alındı.
Göstericilerin konutuna saldırdığı sırada evde bulunmadığı bildirilen Rajapaksa, "aşırılıkçı güçleri" ülkedeki istikrarı bozmaya çalışmakla suçladı, protestoları "terör eylemi" olarak nitelendirildi.
1 Nisan’da, ülkedeki mevcut durum ve kamu güvenliği, kamu düzeninin korunması ve toplumun yaşamı için gerekli malzeme ve hizmetlerin idamesi göz önünde bulundurularak olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi.
Bundan bir gün sonra sokağa çıkma yasağının ülke genelinde uygulanması kararı alındı.
Ülkenin çoğu yerinde Youtube, Twitter, Facebook, WhatsApp ve diğer bazı sosyal medya sitelerine gece yarısından itibaren erişilememesine rağmen Kolombo ve bazı kentlerde gösteriler düzenlendi.
Polis, gösterilere tazyikli su ve göz yaşartıcı gazla müdahale etti.
Başbakan dışında tüm bakanlar istifa etti
Başbakan Mahinda Rajapaksa dışında kabinedeki tüm bakanlar 3 Nisan'da istifa etti. İstifa eden 26 bakan arasında yer alan Başbakan Rajapaksa'nın oğlu Gençlik ve Spor Bakanı Namal Rajapaksa, bu gelişmenin halk ve hükümet için istikrar sağlanmasına yardımcı olmasını umduğunu kaydetti.
Kolombo borsası, 4 Nisan sabah saatlerinde alım satım işlemlerini iki kez askıya alırken, kabineye yeni atamalar başladı. Birlik çağrısı yapan Devlet Başkanı Rajapaksa, eski Maliye Bakanı Basil Rajapaksa'nın yerine Ali Sabry'yi atarken, eski dışişleri bakanı, eğitim bakanı ve kara yolları bakanlarını görevlerine iade etti. Sözkonusu yeni atamaları "anlamsız" olarak değerlendiren göstericiler yasağa rağmen sokaklara çıktı, Twitter’da "BlackMonday", "GoHomeGota" hashtagleri açarak, Rajapaksa’nın istifasını istedi.
Rajapaksa, Başbakan Mahinda Rajapaksa dışında tüm bakanların istifasını sunmasının ardından muhalefeti birlik hükümeti kurmaya davet etti.
Ülkede protestoların organizasyonu için kullanılan sosyal medya platformlarına erişim yaklaşık 15 saat boyunca engellendi.
İktidar milletvekilleri 5 Nisan'da, meclis başkanına milletvekillerinin çoğunluğunun seçimiyle belirlenecek bir geçici hükümetin kurulmasını teklif etti.
Aynı gün, 1 Nisan'da ilan edilen OHAL kaldırıldı.
6 Nisan’da Devlet Başkanı Rajapaksa’nın istifa etmeyip ülkedeki krizle yüzleşeceği bildirildi.
Ekonomik krizin iyice derinleştiği ülkede “kıtlık tehlikesi” baş gösterdi.
Protestocuların sokak gösterileri o zamana kadarki en kalabalık seviyesine ulaştı.
Temerrüde düştüğünü duyurdu
Maliye Bakanı Sabry, 10 Nisan'da ülkenin 6 ay içinde 3 milyar dolarlık dış yardıma ihtiyacı olacağını belirterek, ekonomik krizden kurtulmak için 6 ayda vergi oranlarının yükseltilmesi ve yakıt fiyatlarının artması gerektiğini söyledi.
Başbakan hükümetin ekonomik krizle başa çıkmak için gece gündüz çalıştığını ifade ederek halktan protestoları durdurmasını istedi.
Azalan döviz rezervleri nedeniyle ilaç kıtlığı yaşanmaya başladı.
Uzun süredir ekonomik krizle mücadele eden Sri Lanka, 12 Nisan’da temerrüde düştüğünü duyurdu. Ülkenin dış borç ödemelerini askıya aldığı bildirildi.
Aynı gün, Başbakan Rajapaksa, çözüm önerilerini dinlemek üzere protestocuları görüşmeye çağırdı ancak protestocular bu talebi reddederek Rajapaksa ailesinin tüm üyelerinin hükümetten ayrılması yönündeki taleplerini yineledi.
Sri Lanka, yurtdışındaki vatandaşlarından ülkeye para göndermelerini istedi.
Devlet Başkanı, 18 Nisan’da kardeşi Mahinda Rajapaksa dışında ailesinden kimsenin yer almadığı 17 üyeden oluşan yeni kabineyi atadı.
IMF ile temas
Maliye Bakanı ve ekibi, ABD'nin başkenti Washington'da IMF yetkilileriyle temaslarda bulundu. Görüşmelerin olumlu geçtiği bildirildi. Devam eden protestolara polis müdahalelerinde 1 kişi öldü, 12 kişi yaralandı.
Hindistan, 23 Nisan’da Sri Lanka’ya 500 milyon dolar daha kredi vereceğini açıkladı.
Sri Lanka, borcunun finansmanı için Çin'le temasa geçti.
Ülkedeki işçi sendikaları 28 Nisan’da greve giderken, doktorlar ve hemşireler, grevi gösterilerle destekleyeceklerini belirtti.
Başbakan görevden alındı
Devlet Başkanı Rajapaksa, 29 Nisan’da başbakanlık koltuğundaki kardeşini görevden almaya razı oldu. Ana muhalefet 3 Mayıs’ta hükümet için gensoru önergesi verdi.
2019'da 7 milyar dolar olan döviz rezervi 50 milyon doların altına düştü.
Ülke çapında gösterilerin sürdüğü Sri Lanka'da 6 Mayıs’ta yeniden OHAL ilan edildi.
Başbakan Rajapaksa, 8 Mayıs’ta ilk kez kamuoyu önüne çıktı.
Yaşanan şiddet olayları sonrasında askeri birliklerin devreye girdiği Sri Lanka’da 9 Mayıs’ta yeniden sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Başbakan Mahinda Rajapaksa’nın, istifa ederek koltuğundan çekildiği 9 Mayıs’ta hükümet karşıtı protestocularla yaşanan çatışmada bir milletvekili öldü.
Savunma Bakanlığı, 10 Mayıs’ta orduya protestoculara ateş açma emri verdi.
Kolombo Fort Sulh Mahkemesi, eski başbakan Rajapaksa’ya ve 16 politikacıya, protestoculara komplo kurduğu gerekçesiyle seyahat yasağı getirdi.
Gotabaya Rajapaksa, 12 Mayıs’ta Ranil Wickremesinghe'yi yeni başbakan olarak atadı ancak göstericiler "adalet yerini bulana kadar" protestolara devam edeceklerini bildirdi
Wickremesinghe, 17 Mayıs’ta ülkenin tek bir güne yetecek petrol stoku kaldığını söyledi.
Yakıt sıkıntısı nedeniyle okullar kapatıldı.
Hindistan, Sri Lanka'ya 25,7 milyon dolar değerinde insani yardımda bulundu, 40 bin ton akaryakıt gönderdi.
Gotabaya Rajapaksa, 26 Mayıs’ta ülkedeki ekonomik kriz için acil bir uluslararası yardım istedi.
9 Haziran’da, ülkenin ana enerji şirketi bünyesinde faaliyet gösteren yaklaşık 1100 mühendisten 900'ü greve gitme kararı aldı.
5,7 milyon kişi insani yardıma muhtaç
Birleşmiş Milletler (BM), ekonomik krizin derinleştiği Sri Lanka’da 5,7 milyon kişinin insani yardıma muhtaç durumda olduğunu açıkladı.
IMF’den bir heyet, 20 Haziran’da Sri Lanka'ya 10 gün sürecek bir ziyaret gerçekleştirdi.
Ekonomik kriz ile mücadele eden ülkeye bir diğer destek de Avustralya’dan geldi, Avustralya 50 milyon dolar yardım yapacağını duyurdu.
Başbakan Wickremesinghe, 27 Haziran’da ülke ekonomisinin çöktüğünü ve petrol ithalatı için bile ödeme yapamadıklarını açıkladı.
Yakıt satışlarına 28 Haziran’dan 10 Temmuz'a kadar kısıtlama getirildi.
Enerji Bakanlığı, 3 Temmuz’da 800 milyon dolarlık akaryakıt aldıklarını duyurdu.
Devlet Başkanı Rajapaksa 6 Temmuz’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşerek kredi desteği talep etti.
9 Temmuz’da geniş çaplı hükümet karşıtı protesto düzenleyen göstericiler, devlet başkanlığı yerleşkesine girdi.
Gösteriler sırasında Başbakan Wickremesingh’in istifa etmeye hazır olduğu duyuruldu.
Başbakanlık Basın Ofisi, ülkedeki siyasi parti liderlerinin katılımıyla parlamentoda acil bir oturum düzenlendi ve parlamentodaki liderler Devlet Başkanı Rajapaksa ve Başbakan Wickremesingh'in istifasını talep etti.
Başbakanlık Sözcüsü Dinouk Colambage, tüm partilerin yeni bir hükümet kurmakta hemfikir olduğu zaman istifa edeceğini açıkladı.
Rajapaksa 13 Temmuz’da istifayı kabul etti
Kolombo'da düzenledikleri geniş çaplı hükümet karşıtı protestoda devlet başkanlığı yerleşkesine giren göstericilerin sosyal medyada ve basında yayınlanan görüntüleri dikkati çekti.
Görüntülerde, protestocuların yerleşkedeki havuza girerek eğlendiği kaydedildi.
Devlet Başkanı Rajapaksa'ya ait olduğu düşünülen bir yatak odasında çekilen görüntülerde de bazı protestocuların yatağa uzanması, bazılarının da koltuklarda dinlenmesi dikkati çekti.
Başbakan Wickremesingh'in 9 Temmuz’da istifa etmeye hazır olduğunu söylemesinden birkaç saat sonra göstericiler Başbakanlık konutuna girip binayı ateşe verdi.
Olaylı günün ardından, Devlet Başkanı Rajapaksa’nın da 13 Temmuz’da istifayı kabul ettiği bildirildi.
Binlerce kişinin katılımıyla geniş çaplı hükümet karşıtı protestolar düzenlenen ülkede, protestocuların resmi istifa gerçekleşene kadar eylemlerini sürdüreceği bilgisi paylaşılırken, muhalefet partilerinin yeni hükümet kurulması için bir araya geleceği belirtildi.
10 Temmuz’da Yatırım Teşvik Bakanı Dhammika Perera Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa’ya istifasını sundu.
Öte yandan, Hindistan Dışişleri Bakanlığı, tarihinin en ağır ekonomik krizini yaşayan 22 milyon nüfuslu ada ülkesi Sri Lanka halkının yanında olduğunu açıkladı.
All Ceylon Fırın Sahipleri Derneği (ACBOA) yetkilileri, ülkedeki unlu mamul raflarının 2-3 gün içinde boş kalacağını söyledi.
10 Temmuz’da Başbakanlık konutunu ateşe vermekle suçlanan 3 kişi gözaltına alındı.
Rajapaksa, 11 Temmuz’da Başbakan Wickremesinghe'ye görevinden istifa edeceğini resmen bildirdi.
Devlet Başkanı Rajapaksa'nın askeri bir jetle ülkeden ayrılarak Maldivler'e gittiği aktarılırken, krizin sürdüğü ülkede Başbakanlık ofisinden yapılan açıklamada, ülke genelinde olağanüstü hal ve batı eyaletinde ise sokağa çıkma yasağı ilan edildiği bildirildi.
Öte yandan, Başbakan Wickremesinghe'nin yeni Başkan Vekili olarak atandığı belirtildi. Atamanın Sri Lanka anayasasının 37. maddesi 1. fıkrası uyarınca yapıldığı kaydedildi.
Ülkede yeni devlet başkanının 20 Temmuz’da seçilmesi planlandı.
