Depremin etkisini yüzde 80 azaltan izolatörler, Eskişehir'de test ediliyor

Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi, deprem hasarını yüzde 80 oranında azaltılmasını sağlayan sismik izolatörlerin Türkiye'de test edilebilen tek merkez olarak faaliyet gösterirken, dünyada ise ilk 5 laboratuvar arasında yer alıyor. Merkezin sorumlusu Doç. Dr. Gökhan Özdemir, "Doğru tasarlanmış bir yapıyla bu amacımızı gerçekleştiriyorsak eğer, yüzde 80 oranında bizim binamızın üzerine gelecek olan deprem kuvvetlerine azaltmamız mümkün, depreme karşı sismik izolasyonun en büyük avantajı da bu” dedi.

Elazığ ve Malatya’da yaşanan depremin ardından, deprem hasarlarını yüzde 80 oranında azaltan sistem olarak bilinen izolatörler yeniden gündeme geldi. ESTÜ Sismik İzolatör Test Merkezi ise yapıda uygun görülen katlara, kolonlara ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilerek depremin etkisini azaltan izolatörlerin test edildiği Türkiye’deki tek bağımsız merkez olarak dikkat çekiyor. Merkezde yerli ve yabancı firmalar tarafından üretilen izolatör prototiplerinin, deprem sırasında binaya zarar verecek olan farklı şiddetlerdeki kuvvetlerle test edilerek sağlamlığı kontrol ediliyor.

'Türkiye'de tek, dünyada ilk 5 arasında'

Merkez sorumlusu Doç. Dr. Gökhan Özdemir, depremin etkisini azaltmak için kullanılan izolatörlerin testlerin yapıldığı Türkiye’de tek, dünyada ise ilk 5 laboratuvar arasında olduklarını söyledi. Testlerde izolatör üzerine düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasiteleri olduğunu ifade eden Özdemir, "Sismik izolatör test laboratuvarı, prototip testleri yapabilen Türkiye’deki tek laboratuvar. Türkiye’de tek olmasının yanı sıra dünyada bağımsız laboratuvarlar arasında sahip olduğumuz yükleme kapasiteleri nedeniyle prototip test yapabilen ilk 5 arasında yer alıyoruz. Düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasitemiz var. Yataydaki yüklemeyi, deprem simülasyonlarını doğru yapabilmek için de çok hızlı olmasını sağlayan hidrolik ünitelerimiz, 1 m/s maksimum hızına çıkabilmemizi sağlıyor. Sismik izolatörler sahada kullanılmadan önce iki aşamada kontrol ediliyor. Birincisi prototip aşamasında, üretilen numunenin sahada kullanılacak ve tasarımına uygun olarak üretildiğinden emin olması aşamasıdır. Bu süreçte prototipler çok zorlu yüklemelere tabii tutuluyor. 2500 yılda bir olacağı var sayılan çok büyük bir depremi dikkati alarak tasarlanır. Biz o tasarım sonucunda bulunan deplasman değerlerini bu ürünlere bir çok defa uygularız. Hasar alıp almadığını, ne kadar farklılaşma oluyor ve bunlar kabul edilebilir sınırlar içerisinde mi onları tespit ediyoruz. Seri üretime geçenlerde de yüzde 30’u rastgele seçilerek üretim testlerine geliyor. Bu testlerin de amacı prototip testinden geçen numuneler artık belirli bir standartta üretiliyor mu? Sadece standartlara uygun olup olmadığına bakılır” dedi.

Birçok ülkeden protipler geliyor

Türkiye’de izolatör üretimi yapan firmaların dışında yurt dışından da çok sayıda izolatör testi kabul ettiklerini belirten Özdemir, şunları kaydetti:

"Şu ana kadar test ettiğimiz projelerin yüzde 80’i yurt dışından geliyor. Romanya, İsrail, İran, Filipinler, Meksika ve Makedonya’dan izolatörler geliyor ve testlerini bu merkezde yapıyoruz. Merkezimiz faaliyete girdikten sonra inşası devam eden yada yeni başlayan projelerin bir çoğunda bu izolatörlerin testlerini biz yapıyoruz. Örneğin Bilecik, Yalova, Hatay Dörtyol, Malatya ve Kütahya Şehir Hastanesi gibi. Sismik izolasyon uygulaması ülkemizde alınan çok yerinde bir kararla hastanelerde zorunlu hale getirildi. Dünyada bu sistemin kullanımın zorunlu olduğu tek ülke Türkiye. 2013 yılında Sağlık Bakanlığı yayınladığı genelgeyle 100 ve daha üzeri yatak kapasiteli hastanelerde birinci ve ikinci deprem bölgelerinde inşa edilecek hastanelerde bu işin kullanımını zorunlu hale getirdi.”

'Maliyeti yüksek değil'

Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 arasında değişen rakamlarda yapılabildiğini ifade eden Doç. Dr. Gökhan Özdemir, "En çok merak edilen kısım ise maliyet. Rakamsal olarak bir hastanenin mekanik, elektrik ve kaba inşaatının yer aldığı maliyetin yüzde 5 ile 10 arasında değişen bir maliyeti var. Bu kullandığınız izolatörlerin sayısına, boyutuna ve her türlü parametresine göre değişiyor. Sismik izolasyon yeni binalarda değil, mevcut yapılara uygulanması söz konusu. Uygulayanlar artık tecrübeli hale geldi” dedi.

Depremin etkisini yüzde 80 azaltıyor

Özdemir, doğru tasarlanmış bir yapıda kullanılan izolatörlerin, deprem etkisini yüzde 80 oranında azalttığını da belirterek şöyle dedi: "İzolatörler özellikle taşıyıcı kolonlara yerleştirilirken, deprem anında meydana gelen sarsıntı sırasında yük altındaki izolatör sistemi sağa ve sola doğru kayarak depremin etkisini üst katlara yüzde 80 oranında azaltarak yansıtıyor. Bu sistem sayesinde büyük depremlerde bile binalarda hasar oluşmasının önüne geçiliyor."