"Ekonomik belirsizlik çaresizlik hissi doğuruyor"
Uzman Psikolojik Danışman Seyhan Sevinçler, "Hepimizin üzerinde bir yılın yıpranmışlığı var" diyerek özetliyor bu durumu. Sevinçler'e göre son bir yılda kimilerinin koronavirüs yüzünden hastalığa yakalanması, kimilerinin yakınlarını kaybetmesi, ekonomik ve sosyal açıdan yaşanan hırpalanmışlıklar yüzünden insanların psikolojisinde bir tükenmişlik hali var.
Bunun yanı sıra uzmanlara göre tam kapanmanın yaratacağı ekonomik zorluk, baharın gelmesine rağmen sokağa çıkmanın engellenmesi ve yasakların uygulanmasında adil davranılmaması da insanların tahammülünün azalmasına yol açtı.
'Bıkkınlık ve kısıtlanmışlık hissi'
Klinik psikolog Ece Oral Albayrak, son bir yılda pandeminin getirdiği kayıp hissi, ekonomik şartlardaki daralma ve sosyalleşme ihtiyacının karşılanamamasıyla tahammülün azaldığını söylüyor.
Albayrak, "Tolerans penceresi dediğimiz zor duygulara tahammül etmemizi sağlayan o aralık daraldı, o yüzden artık bıkkınlık ve kısıtlanmışlık hissi geliyor" açıklamasında bulunuyor.
Uzmanlara göre pandemi en ağır psikolojik etkisini ekonomik belirsizlik tarafında gösteriyor.
Başkent Üniversitesi ve Türk Psikologlar Derneği'nden Sosyal Psikolog Prof. Dr. Doğan Kökdemir'e göre tam kapanmaya karşı gösterilen isyanın en büyük sebeplerinden biri de ekonomi. Kökdemir, "Esnaf ne olacak sorusuna bir çözüm duyamadığımız zaman sadece o esnafın değil hepimizin canı sıkılıyor" ifadelerini kullanıyor.
En az nakit desteği veren iki ülkeden biriyiz
DİSK (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) Araştırma Merkezi'nin bu yılın Şubat ayında yayımladığı rapora göre Türkiye, milli gelirine göre koronavirüs ile mücadeleye dünyada en az nakit desteği ayıran iki ülkeden biri.
Raporun IMF'ten derlediği 2020 verilerine göre Türkiye koronavirüs için nakit desteği olarak sadece 7,6 milyar dolar harcadı.
Bu veri Türkiye ile aynı sınıfta yer alan gelişmekte olan ülke ekonomilerinden Arjantin'de 14,7 milyar dolar.
Yine IMF verilerine göre koronavirüs için yapılan nakit harcama ve gelir desteklerinin toplam ekonomik desteklere oranı Türkiye'de sadece yüzde 11 oldu.
'Çaresizlik hissi doğuruyor'
Uzmanlara göre yasaklara uyması gereken kişilerin maddi kayıplarının telafi edilememesi, güven duygusunun kaybolmasına yol açıyor.
Klinik psikolog Ece Oral Albayrak, "İnsanların uygun şartlarda, yeterli düzeyde kendi varlıklarını sürdürememesi ciddi bir kaygıyı, öfkeyi beraberinde getirebiliyor. Bu da güçlü bir çaresizlik hissi doğurabiliyor" tespitini yapıyor.
Albayrak'a göre bu da psikolojik problemleri ve kadın ile çocuğa yönelik şiddeti artıran bir etmen.
Uzman Psikolojik Danışman Sevinçler ise ekonomik belirsizliğin kaygının artmasına yol açtığını belirterek, "Son bir yıldır son dakika program değişiklikleri çok fazla. Fabrika ayarlarımızla çok fazla oynanıyor" diyor.
Kalabalık parti kongreleri
Koronavirüse yönelik getirilen kimi yasaklara ve kısıtlamalara bazı durumlarda uyulmaması da özellikle sosyal medyada uzun zamandır eleştiri konusuydu.
AKP'nin kongrelerine kalabalık katılım gösterilmesi muhalefet partilerinin tepkisine yol açmıştı.
En son alınan kapanma kararı bu açıdan da olumsuz karşılandı.
Sosyal Psikolog Kökdemir'e göre tam kapanmanın gerekliliğinin uzmanlar tarafından aylarca dile getirilmesine rağmen vaka sayılarının artması ve kapanmanın insanların dışarıda hava alabileceği bir dönemde gelmesi öfke yarattı.
Kökdemir, herkesin yasaklara aynı şekilde uymamasının da adaletsizlik algısı yarattığını vurguluyor:
Yöneticilerin kendisi bu yasaklara uymuyor. Siyasi partilerin kongreleri yapılıyor, büyük katılımlı cenaze törenleri ya da düğünler yapılıyor; ve bunu kimin yaptığına göre bu yasaklar deliniyor ya da delinmiyor.
Kökdemir'e göre bu durum, vatandaşların yasaklara uyma olasılığını düşürebilir ve yasaklar ters tepebilir
Dışarıda spor ve yürüyüş yapmanın yasak olması
Çok sayıda ülkede koronavirüs önlemleri kapsamında sokağa çıkma yasakları uygulansa da insanların dışarıda spor yapmasına ya da parklarda yürüyüşe çıkmasına izin verildi.
Ancak Türkiye'de parklar ve sahil kenarı yürüyüş parkurları sokağa çıkma kısıtlamaları sırasında kapatıldı.
Uzmanlar bu durumun da akıl sağlığını olumsuz etkilediği görüşünde.
Klinik psikolog Ece Oral Albayrak, "Dışarıda spor yapabilmek, yürüyüşe çıkabilmek, bedensel aktiviteyi dolayısıyla psikolojik sağlamlılığı da etkileyen şeyler. Bunlardan mahrum kalmak dayanaklılığımızı azaltıyor" açıklamasında bulunuyor.
Uzman Psikolojik Danışman Seyhan Sevinçler ise, "Keşke parklara çıkabilseydik, yakınlardaki sahil yollarına sadece yürüme açısından izin verilseydi, o zaman insanlar bu kararları biraz daha rahat karşılardı" diyor.
Çocuklar ve gençler üzerindeki etkisi
Diğer yandan uzmanlar, son bir yıldır eve kapatılan belirli yaş grubundaki insanların psikolojisinin bu süreçten nasıl etkileneceğine ilişkin de kaygılı.
Sosyalleşmeye en çok ihtiyaç duydukları dönemde olan çocuklar ile gençlerin dışarıda oynamak ve arkadaşlarıyla okulda vakit geçirmek yerine evde kalmalarının ciddi sonuçları olabileceği uyarısında bulunuluyor.
Kökdemir bu durumun önemini, "Yetişkinler olarak biz bir yere kadar bununla mücadele edebiliriz ya da etmek zorundayız; ancak çocukların elinden sosyalleşme ya da eğitim haklarını alırsak tamir edemeyeceğimiz hasarlara yol açabiliriz" sözleriyle açıklıyor.
Türkiye'nin 'pandemi psikolojisi' anketi: Halkın yarısı hayata daha olumsuz bakıyor
Koronavirüse yakalan her üç kişiden birinin 'psikolojisi bozuldu'
