Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), dünya genelinde en sık karşılaşılan nöropsikiyatrik gelişim bozukluklarından biri olarak çocukluk döneminde sıklıkla görülür. DEHB'nin yaygınlığı, kültürel farklılıklar ve sosyoekonomik düzey gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir ve genellikle bu rahatsızlığın sıklığı erkek çocuklarda kız çocuklarına kıyasla daha yüksektir.

DEHB Neden Olur?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) kesin nedeni henüz tam olarak bilinmese de, bu rahatsızlığın ortaya çıkışında çevresel, genetik ve nörolojik faktörlerin bir araya geldiği düşünülmektedir. Bu faktörler, beyindeki kimyasal maddelerin işleyişindeki farklılıklara ve sinir ağlarında meydana gelen değişikliklere yol açarak DEHB semptomlarının gelişimine katkıda bulunabilir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğa neden olan faktörler şöyle listelenebilir:

• Düşük doğum ağırlığı
• Olumsuz ekonomik şartlar
• Çocukluk döneminde beyin hasarı
• Gebelikte annenin sigara içmesi
• Gebelikte annenin uyuşturucu kullanması
• Gebelik sırasında maruz kalınan toksinler
• Annenin gebelikte bazı ilaçları kullanması
• Beyinde bazı kimyasal maddelerin (dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi) düzgün işlev göstermemesi
• Beyindeki sinir ağları arasındaki sinyal iletiminin bozulması

DEHB Belirtileri Nelerdir?

• Kolayca dikkatin dağılması
• Görevleri tamamlamakta zorlanmak
• Detayları gözden kaçırmak
• İşleri düzenlemede ve sırayla yapmakta güçlük
• İşleri başlatmada veya bitirmede zorlanmak
• Dinleme konusunda güçlük
• Bir işi bitirmeden diğer işlere geçmek

Hiperaktivite İle İlişkili Belirtiler:

• Fazla hareketli olmak
• Sessizce durmakta zorlanmak
• Sabırsız olmak
• Dik oturmada zorlanmak
• Hareket etmeden uzun süre kalamamak
• Gereksiz yere konuşmak
• Sürekli olarak el veya ayaklarını oynatmak
• Koşma veya tırmanmaya eğilimli olmak

Dürtüsellik İle İlişkili Belirtiler:

• Bekleme sırasında zorlanmak
• Başkalarının sözünü kesmek ve düşünmeden konuşmak
• Davranışlarının sonuçlarını düşünmeden hareket etmek
• Tehlikeli durumlarda risk alma eğiliminde olmak
• İlişkilerde sıkça sorun yaşamak

DEHB Nasıl Tedavi Edilir?

DEHB tedavisi, kişinin semptomlarına, yaşına, genel sağlık durumuna ve bazı diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tedavi genellikle bir multidisipliner yaklaşım gerektirdiği için birden fazla tedavi yönteminin bir arada kullanılması tercih edilir. Bu tedavi ve destek yönleri şunlardır:

İlaç tedavisi: DEHB semptomlarını hafifletmek için genellikle ilk olarak reçeteli ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar dikkat eksikliği ve hiperaktiviteyi kontrol altına almak için tercih edilen stimülanlar (uyarıcı) ve non-stimülan ilaçlar olabilir.

Psikoterapi: Psikoterapi DEHB semptomları ile başa çıkılabilmesi için ilaç tedavisine ek olarak uygulanır. Bireysel terapi, aile terapisi veya grup terapisi gibi farklı türlerde tedavi uygulanarak çocuk ve yetişkin hastaların kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir. Bu terapiler semptomların yönetimi, stres ile başa çıkma becerileri, zaman yönetimi ve takım çalışması disiplini gibi konularda yardımcı olabilir.

Eğitim ve öğretim: DEHB'li bireyler için özel eğitim ve öğretim programları oluşturulması eğitim hayatlarında başarıyı yakalamalarına yardımcı olabilir. Okulda öğretmenler ve arkadaşları tarafından desteklenmeleri, farklı öğretim stratejileri uygulanması ve gelişimlerinin düzenli şekilde takip edilmesi, eğitim ve öğretim süreçlerini olumlu etkiler.

Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı bir yaşam tarzı da DEHB semptomlarını kontrol etmede yardımcı olan etkenlerden biridir. Fiziksel aktivite, düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stres yönetimi, meditasyon veya yoga içeren yaşam tarzının benimsenmesi DEHB semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.