33 yaşındaki erkek hastada görüldü: EVALI hastalığı Türkiye’de
Göğüs hastalıkları uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek’in verdiği bilgiye göre hasta, üç ay önce e-sigara içmeye başlayınca, nefes darlığı baş gösterdi. Akciğerin bilgisayarlı tomografisi çekilince de özellikle sol akciğerinde yaygın hasar geliştiğini görüldü.
İlk kez 2019’da ABD’de tespit edildi
EVALI (e-cigarette and vaping use associated lung injury), elektronik sigara kullanımıyla ilişkili bir akciğer hasarı. ‘Buhar’ adı verilen yeni nesil tütün ürünlerinin solunmasına bağlı olarak gelişiyor. İlk kez 2019’da yılında ABD’de saptandı. Akut akciğer hasarı ile solunum yetmezliği ve ölüme yol açabiliyor.
Doç. Dr. Osman Elbek
EVALI’nın piyasaya yeni tütün ürünlerinin sunulmasına bağlı olarak geliştiği için halen hastalığı ve özelliklerini öğrenme aşamasında olduklarını söyleyen Elbek şöyle devam etti:
“Yakın bir zamana kadar EVALI’nın tek nedeninin esrar hammaddesini de içeren elektronik sigaraların içerisindeki E vitamini asetatına bağlı olarak geliştiği zannediliyordu. Ancak esrar ve E vitamini içermeyen elektronik sigara kullanıcılarında da hastalık görüldü. Yakalanan kişilerde nefes darlığı, ateş ve titreme, öksürük, kusma, ishal, baş ağrısı, baş dönmesi, hızlı kalp atışı ve göğüs ağrısı sıklıkla görülüyor. Böyle bir yakınması olan hastada son üç ay içerisinde elektronik sigara kullanım öyküsünün varlığında EVALI düşünülmeli ve araştırılmalıdır.”
Hastadan elektronik sigara başta olmak üzere hiçbir tütün ürünü kullanmamasını istediklerini belirten Elbek, kortikosteroid tedavisi vererek izlemeye aldıklarını anlattı. Elbek, “Çok ağır olmadığı için eğer elektronik sigara kullanımını bırakırsa tedaviye yanıt alacağımızı ve sorunu atlatacağımızı düşünüyoruz” dedi.
Akciğer üzerindeki etkisi Covid-19’a benziyor
EVALI akciğerde alveolde yani nefes alıp verdiğimiz bölgede görülüyor. Covid-19 zatürreesi de aynı yerde gelişiyor. Elbek, şunları kaydetti:
“Bu alanda bir takım maddeler birikiyor. Elektronik sigara vücuttaki hücreleri oraya doğru yönlendiriyor. Daha çok yağdan zengin makrofajlar birikiyor (Covid-19 enfeksiyonunda mikrobik yapılar oturuyor). Tablonun Covid-19 zatürreesi mi, EVALI mi olduğunu ayırt etmek zor. Biz hastada bu ayrımı yapabildik. Dünya Sağlık Örgütü böyle bir tabloyla gelen hastalara son üç ayda elektronik sigara kullanıp kullanmadığının sorgulanmasını, kullandıysa EVALI olabileceğini düşünerek, araştırmamızı istiyor. Hatta hastanın üç ay boyunca sürekli içmesine de gerek yok. Üç ay içinde herhangi bir zaman diliminde, bir hafta dahi içmesi EVALI gelişmesi için yetebiliyor.”
Öte yandan elektronik sigaraların, SARS-CoV-2’ye duyarlılığı ve Covid-19 gelişimini artırdığı gösterilmişti.
Hastaların çoğu genç erkek
EVALI’nın şiddeti, akciğer hasarının ağırlığına bağlı. Tedavinin temeli ise elektronik sigara kullanımının bırakılması. Ağır vakalarda gelişen akciğer hasarı için kortikosteroid tedavi veriliyor. Elbek, şöyle devam etti:
“Ancak ne yazık ki kimi hastalarda tablo ağır seyrediyor. Yardımcı solunum cihazına ihtiyaç duyuyorlar. Hatta bu hastalardan kimisi tedaviye yanıt vermez ve kaybedilirler. ABD’de saptanan hastaların çoğu erkek ve ortanca yaşları 24. ABD verileri altı hastadan birisinin 18 yaşın altında, üç hastadan birisinin ise 18-24 yaş aralığında olduğunu gösteriyor. Bu durum adölesan ve genç yaş grubunda riskin yüksek olduğuna işaret ediyor.”
Satışı yasak ama bulunuyor
Türkiye’de elekronik sigara ürünleri ruhsatlı değil, satışı yasak. Ancak isteyen, zorlanmadan ulaşabiliyor. Elbek, şunları söyledi:
“Ne yazık ki Türkiye uzun bir süredir tütün kontrolü mücadelesini terk etti. Çok yanlış bir politika olarak yeni tütün ürünleri piyasaya sunuluyor. Yakın bir gelecekte elektronik sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin de Türkiye’de ruhsatlanacağını duyuyoruz. Bu konuda kimi girişimlerin olduğunu biliyoruz.”
Hedef çocuklar ve gençler
Her yeni tütün ürünü ve bunlara verilecek ruhsatın bu hastalarında olduğu gibi yeni hastalıklara ve bağlı ölümlere yol açacağını vurgulayan Elbek endişeli:
“Eğer hastamız elektronik sigara ürününe ulaşmamış olsaydı böyle bir hastalığı görmeyecektik. Ama ne yazık ki tütün şirketleri özellikle elektronik sigara ve yeni ısıtılmış ürünleri adolesan–genç grup için piyasaya sunmak istiyor. 33 yaşındaki hastamız ise bu isteğin ne kadar büyük sakıncaları olduğunu ortaya koyuyor.”
