Hala o saftirik düşünce itibar görüyor; ciddi ciddi Donald Trump’ın özellikle Çin’i hedef alan Ticaret savaşının sonunun küreselleşmeyi bitireceğini umanlar var. Aynı kanıda olmamakla beraber yine de bekleyip görelim öyle olup olmayacağını.
Ancak su götürmez bir gerçek var ki o da Trump’ın Çin’le savaşı küresel hegemonya için alevlendirdiğidir. Rusya’ya yakınlaşmasının nedeni de Trump’ın Putin sevgisinden çok Çin’i zayıf düşürmek amacıyla Rusya ile Çin arasının açmayı denemesidir.
Gümrük tarifelerindeki değişiklik Trump’ın son/büyük silahıdır elbette. İki ülke yaklaşık 600 milyar dolarlık mal ile 70 milyar dolara yakın hizmet alışverişinde bulunuyor. Bu durum, iki ülke arasındaki gerilimi tırmandırmayı engelleyen bir faktördü. Trump küresel hegemonyayı ele geçirme adına bu paradigmayı değiştirmeye kalktı. Dolayısıyla içinde bulunduğumuz yüzyılın büyük güç mücadelesi hem çalkantılı hem de dönüştürücü bir aşamaya girmiş oldu.
Şu çok net; ABD Çin’in yükselişini kontrol altına almaya çalışıyor. Çin de elbette buna karşı duruyor. Yani yaşanan rekabet doğal elbette. Bu rekabetin askeri, siyasi, ticari anlamda nasıl seyredeceğini henüz biliyor değiliz. Konunun uzmanları, ekonomik karşılıklı bağımlılığın gerilimi azaltmada kritik bir faktör olduğunu söylüyor. Bunun çözülmesinin iki güç arasındaki rekabeti istikrarsızlaştıracağını söyleyenler de var.
Gerilim artıyor ama bunun silahlı çatışmaya dönüşmeyeceğine inanan çok. Bendeniz de öyle düşünenlerdenim. Çünkü Trump’ın bu adımı ABD’nin ne kadar zayıf olduğunu da gösteriyor. Yirmi yıldan fazla bir süredir bu yüzden Çin’in makroekonomik politikasını değiştirmeye çabalıyor. Başarılı oldu mu peki? Hayır. Olmadı. Olacak gibi de görünmüyor. ABD askeri anlamda hala Çin’den üstün. Ama Pekin de -geçen yazımda söz ettiğim gibi- hem hipersonik silahlar türü gibi gelişmelerle askeri açıdan hem de DeepSeek yapay zeka modeli gibi yeniliklerle teknolojik açıdan müthiş gücünü sergiledi.
Atlanmaması gereken bir konu da şu; Trump’ım özel olarak Çin’e yönelik olmak üzere aldığı kararlar müttefikleri arasında ABD aleyhine bir güvensizlik dalgasına da yol açtı. ABD artık güvenilir bir dost değil. Elinde sadece kaba güç olan bir super devlet. ABD’nin Asya-Pasifik bölgesindeki müttefikleri Çin’e karşı adımlarını kendi çıkarları açısından destekleyebilir tabii. Ama onlar da ABD’ye sürekli bağımlı olmanın zararlarını uzun zamandır çekiyor. Daha ne kadar çekerler, bilinmez.
Çin'in elindeki araçların Trump tarafından tetiklenen çatışmada Pekin'e avantaj sağlayabileceğine inanmamak için neden yok. Çünkü Çin birden fazla cephede güçlü silahlara sahip. Uzun süreli bir çatışmada kontrolü elinde tutma becerisi de var. Trump için kolay lokma olmadığı da biliniyor.
Bakın, gümrük vergisi savaşı devam ederse Çin tabii ki ekonomik olarak zarara uğrayacak ama Çin de benzeri adımlar atarsa,ABD üretemediği, başka yerlerden de kısa sürede tedarik edemediği temel mallarda kıtlıkla karşı karşıya kalabilir. Şaka değil, bu tür bir tedarik zinciri çöküşü riski oldukça büyük. Zaten bu yüzden Trump yakın zamanda çok çeşitli teknolojik ürünlere yönelik gümrük vergilerini geri çekme kararı aldı. Yani ABD başlattığı saldırıyı sürdürmede zorluklarla karşılaşabilir.
Hatırlayalım; ABD ağır borçlu bir ülke. ABD borçlarının faiz oranlarındaki bir artışın büyük yansımaları olabilir. Bunun alternatifi olan temerrüt ise ABD'nin küresel finans sistemindeki merkezi rolünü, otoritesini zayıflatacaktır.
İki ülke arasındaki ticaret savaşaının sonuçları ile henüz yüzleşmiş sayılmayız. Bekleyip, göreceğiz.
Trump’ın bitireceği sanılan küreselleşme ne menem bir küreselleşmedir kafam basmıyor ama bildiğim şu ki, Amerika’yı yeniden büyük yapayım derken, küresel hegemonyayı yeniden kazanayım diye hayal kurarken Trump evdeki bulgurdan olabilir.
Reel politika böyle bir şeydir. Çatışmaların nasıl başladığı bilinir ama nasıl biteceği bilinemez.
İnanmayan Putin’e baksın.
Bakan onda Trump’ı da görebilir.
