Çok değil bir kaç yıl sonra, 2030’a ulaşmadan önce Suudi Arabistan tüm Arap coğrafyasında modernleşmenin merkezi haline gelebilir. "Modern dünya"nın sosyal anlamda bir parçası olmakta hayli geç kalışını telafi edecek hızlı adımlar atıyor çünkü. Değişimin olanaksız olduğunun düşünüldüğü bir ülke Suudi Arabistan. O nedenle abarttığımı sananlar çıkabilir.

Tabii ki abartmıyorum. Ülkede iki gün önce yine, modern toplumlarda asla sorun olmamış bir konuda önemli bir değişiklik yapıldı. Suudi Eğitim ve Öğretim Değerlendirme Komisyonu (ETEC) attığı bir tweetle Abaya'nın sınav salonlarında giyilmesini yasakladı. Abaya Suudi Arabistan ile diğer İslam ülkelerinde kadınlar tarafından giyilen bol, tam boy cübbe aslında. İslami dindarlığın sembolü olarak kabul edilir. Suudi yasalarına göre, kadınlar krallıktaki kamusal alanlara çıkarken Abaya giymek zorundaydı, sınavlar dahil.

Şimdi artık en azından sınav salonlarında abaya giyme zorunlu olmaktan çıktı. Zaten doğalı buydu ne var bunu önemli kılan denmemeli. Bunun bu ülke için çok çok radikal bir adım olduğunu, Suudi kadınların yıllardır bu tür “hakları“ kazanmak için mücadele ettiğini akılda tutalım.

Güçlü kadın hareketi

Şaşırtıcı gelebilir ama ülkede çok güçlü bir kadın hareketi var. 2018 yılında Suudi kadınlar, abaya zorunluluğuna karşı "Abaya Inside Out" (Abaya tersyüz) etiketi altında çevrimiçi bir kampanya başlatmıştı. Suudi kadınlar giyinme özgürlüğünü ihlal ettiğini söyledikleri şeriat yasasına karşı muhalefetlerini ifade etmek için Abaya'yı ters çevirerek giymişlerdi.

Suudi devletinin sosyal reformları yapmasının başka nedenleri de var elbette. Veliaht Prens Muhammed bin Salman’ın Vizyon 2030 projesi için işgücüne ihtiyacı var. Bu nedenle işgücündeki kadın sayısını arttırmaya çalışıyor. Bu hem monarşinin yıllardır sürdürdüğü ayıbı ortadan kaldıracak, hem de turist ile yabancı yatırımcıları çekmek için Suudi toplumunun modernleşmeye başladığını göstermiş olacak.

Kim ne derse desin, modern dünyaya ayak uydurmak zorunda Suudi Arabistan gibi ülkeler. Zaten normali budur diyerek dudak bükmeden, bu güne kadar ülkede neler olduğuna bir bakın:

Suudi Arabistanlı kadınlara ehliyet hakkı tanıyan kraliyet kararnamesinin 24 Haziran 2018 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte kadınların araba kullanmalarına resmen izin verildi. Aynı yıl, Vizyon 2030'un spor ile eğlence sektörlerini hem erkekler hem de kadınlar için geliştirme hedefine uygun olarak daha önce sadece erkeklerin girebildiği stadyumlar kadınlara, çocuklara açıldı, ailelerin de stadyumlara girmesine izin verildi. Spor Bakanı Abdulaziz bin Turki al-Faisal'a göre Suudi Arabistan'da kadınların spora katılımı da 2015'ten bu yana yüzde 149 oranında arttı.

İlk kadın büyükelçi

Krallığın ilk kadın büyükelçisi Şubat 2019'da bir kraliyet kararnamesiyle Suudi Arabistan’ın ABD Büyükelçiliği’ne Bakan düzeyinde atanan Prenses Reema bint Bandar bin Sultan al-Saud oldu. Sadece bu değil, Temmuz 2020'de Prenses Reema Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) üyeliğine de seçildi. Krallık o tarihten bu yana altı kadını kültür ataşesi olarak atayarak kadınların diplomatik kurumlardaki rolünü genişletti.

Suudi Arabistan 2 Ağustos 2019 tarihinde yayınladığı yeni kanunlarla 21 yaşından büyük kadınların pasaport başvurusunda bulunabilmelerine, daha önce zorunlu olan erkek vasi izni olmaksızın serbestçe seyahat edebilmelerine olanak tanıdı. Diğer değişiklikler, kadınların evlilik, boşanma veya çocuk doğumunu kaydettirmelerine, resmi aile belgeleri düzenlemelerine izin verilmesi oldu.

Yalnız yaşama hakkı

En önemli değişiklik ise, bugüne kadar gerçekleşmesine olanaksız gözüyle bakılan bir hakkın kabulü. Temmuz 2020'de Suudi Arabistan'da bir mahkeme, babasının izni olmadan Krallığın başkenti Riyad'da tek başına yaşadığı, seyahat ettiği için yargılanan bir kadın lehine karar verdi.

Muhammed bin Salman’ın hayatının projesi Kabul ettiği Vizyon 2030 kadınlar için 1 milyon iş yaratmayı hedefliyor. 2020 yılında Suudi kadınların işgücüne katılımı ilk çeyrekte yüzde 25,9 iken ikinci çeyrekte yüzde 31,4'e yükseldi. Ülkede son dört yılda kadın işsizliği oranı yüzde 13,9 oranında azaldı.

Suudi Arabistan İnsan Kaynakları ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı 14 Eylül 2020 tarihinde yaptığı açıklamada, özel sektör maaşları söz konusu olduğunda kadınlara cinsiyetleri nedeniyle ayrımcılık yapılamayacağını duyurdu.

Asker kadınlar

Bir başka “asla olmaz” denilen de oldu. Şubat 2018'de Suudi Arabistan, kadınlara içişleri bakanlığı, ceza soruşturmaları, güvenlik devriyesi, hac güvenliği bölümlerinde çalışma hakkı verdi. Ekim 2019'da da silahlı kuvvetler kadınlara kapılarını açtı. Kadınlar birinci sınıf er, onbaşı ya da çavuş rütbelerinde hizmet veriyorlar.

Sıkı durun: Bu da oldu

Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad 2020 yılında "Arap Kadınlarının Başkenti" ilan edildi. İlan kararı Arap Kadınlar Komitesi’nin "Kadınlar bir vatandır, bir hırstır" sloganıyla toplanan 39. oturumunda alındı. Ayrıca 2 Temmuz 2020 tarihinde Krallığın İnsan Hakları Konseyi'ne (İHK) 13 kadın üye atandı. Bu 13 kadın, kurul üyelerinin yarısını oluşturuyor. Resmi bir kurum olan Suudi Araştırma ve Pazarlama Grubu (SRMG), Ekim 2020'de yaptığı bir açıklamayla Jumana al-Raşid’i CEO olarak atadığını duyurdu. Ülke tarihinde ilk kez oluyor bu.

Hayat kendi kurallarını dayatır. Gelenek, folklor, töre, din diyerek kadınları insanların en doğal haklarından mahrum bırakmak sürdürülecek bir tutum değil. Er geç patlak verir bir yerden.

Şimdi görülen o ki, Arap İslam dünyasında, Suudi Arabistan, (Suriye hariç) diğer Arap ülkelerini geride bırakacak bir kadın hakları reformu gerçekleştiriyor.

Yakında çok ama çok şaşırtıcı gelişmelere tanık olacağız. Ülkede son derece gelişmiş bir LGBT hareketi olduğunu belirtmekle yetineyim şimdilik.