Savaş tabii bu. Sözümona yıllar önce uyulması gereken “insani kurallar” oluşturulmuş da olsa “gayrinizami” yöntemler başta olmak üzere her türlü savaş oyununa/hilesine başvurulduğu çok olur. Rusya -Ukrayna savaşında da böyle elbette. Birbirlerine karşı psikolojik/fiziksel ne tür araç varsa kullanıyorlar. Din de bu silahlardan biri.
Katolik Noel‘de reddetti
Bu konuda üstünlük Rusya’da. Katolik Hristiyan dünyanın ortak kutladığı Noel'i, kendisine karşı çıkan batının ritüeli olduğu için “özel bir gün” olarak görmediğini savaş vesilesiyle bir kez daha göstermiş oldu. Ukrayna Devlet Başkanı Volodomir Zelensky batıda 25 Aralık’ta kutlanan Noel’de Rusya’dan “Noel ateşkesi” istediğini duyurmuş, müttefiki ülkelerin de destek verdiği bu isteğine Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin olumlu cevap vermemişti.
Ukrayna da Rusya da Ortodoks Hristiyan ülkeler. 10. yüzyılda ortaya çıkan aynı Hıristiyan krallığından gelen iki halktır Ruslarla Ukraynalılar, Putin ne derse desin. İkisi de Noel’i 25 Aralık’ta değil, 7 Ocak’ta kutluyor. Rusya, Ukrayna’nın arkasındaki Batı’nın tüm inanç sistemiyle/ilkeleriyle karşıt bir tutuma sahip uzun yıllardır. Bir ateşkesin batının Noel'inde gerçekleşmesine sıcak bakmaması anlaşılabilir bir durum. Sadece bu değil, batıya karşı Ortodoks Hristiyanlığın gerçek temsilcisinin kendisi olduğunu göstermek de istiyor Rusya. Bu nedenle Zelensky’nin istediği “ateşkesi” 25Aralık Katolik Noeli'nde değil,7 Ocak Ortodoks Noeli'nde ilan edeceğini duyurdu dün.
Kilisenin kararı siyasi
Bu tarihte uygulanacak olan ateşkes kararı kilise ağırlıklı bir karar. Putin’in açıklaması bir ipucu verebilir: “Patrik Kirill Hazretlerinin (Rus Ortodox Kilisesi’nin başı) çağrısını dikkate alarak, Rusya Federasyonu Savunma Bakanı'na 6 Ocak 2023 saat 12:00'den 7 Ocak 2023 saat 24:00'e kadar Ukrayna'daki taraflar arasındaki tüm temas hattı boyunca ateşkes ilan etmesi talimatını veriyorum. Çatışma bölgelerinde Ortodoksluk inancına sahip çok sayıda vatandaşın yaşadığı gerçeğinden hareketle, Ukrayna tarafını ateşkes ilan etmeye ve onlara Noel arifesinde ve İsa'nın Doğuş Günü'nde ayinlere katılma fırsatı vermeye çağırıyoruz."
Patrik Kirill derken şunu anımsamamak olmaz; geçen yıl 6 Mart’ta geleneksel Ortodoks perhizinin başlangıcı amacıyla verdiği vaazının perhizle ilgisi yoktu aslında. Patrik asıl konuyu kenarda bırakarak Rusya’nın işgalinin ilahi gerekçelerini anlatmıştı: "Fiziksel değil, metafiziksel önemi olan bir mücadeleye girmiş bulunuyoruz. Savaş etnik Ruslar için ‘ebedi kurtuluş’ mücadelesidir”. Etnik Rus dediği, Putin’in ayrı bir halk olarak kabul etmediği Ukraynalılar tabii.
Kirill birçok açıdan ayıp ediyor doğrusunu isterseniz. Ukrayna'nın dini yapısının çok daha çeşitli olduğu gerçeğini bildiği halde Ukraynalıların hepsini aynı dine mensup tek etnisite olarak görüyor. Tamam Ukraynalıların yüzde 80'i bir Ortodoks mezhebine bağlı olduğunu ifade ediyor ama nüfusun yaklaşık yüzde 10'u da - özellikle batı Ukrayna'da - Ukrayna Yunan Katolik Kilisesi'ne mensuptur. Çoğunluğu Kırım Tatar kökenli olan Müslümanlar, yaklaşık 200 bin kişilik tarihsel olarak önemli bir Yahudi topluluğunun yanısıra küçük Protestan Hıristiyan grupları da var ülkede. Tüm bunların “ebedi kurtuluşunun” Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla mümkün olduğuna inanmış bir “savaş lordu” aslında Kirill.
Kiliseler arası güç kavgası
Çatışma büyük, çatışma derin. 2014 yılında Batı destekli “Turuncu Devrim” sırasında Kiev Patriği Filaret, Rus Ortodoks Kilisesi'ne Ukrayna'ya otosefali vermesi için başvurmuş ama reddedilmişti. Sonuçta Moskova'nın rızası olmadan bağımsız bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi kurunca Moskova’nın buna yanıtı Filaret'i aforoz etmek, Ukrayna’nın doğusundaki Karkiv şehrine de kendi Ukrayna Patriğini atamak oldu.
2018 yılında, dönemin Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroshenko kiliseler arasındaki bu çatlağın siyasi önemini fark etmişti. İstanbul’daki Fener Patriği I. Bartholomeos'a başvurdu. Bartholomeos Ukrayna'da otosefali talebini onaylayarak bağımsız bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin kurulmasına onay verdi. Sonuç olarak, Rus Ortodoks Kilisesi Fener Patrikhanesi ile bağını kopardı.
Fener Patrikliği ile Ukrayna bağımsız patrikliğini batının müttefiki gören Moskova, hassasiyetini Katolik Noeli'nde değil, Ortodoks Noeli'nde “ateşkes” ilan ederek bir kez daha göstermiş oldu.
Madem savaş var, din hiç eksik olur mu?
Olmuyor işte.
