Yaklaşık dört gün sonra bitecek olan Çin Komünist Partisi (ÇKP) 20. Kongresi sadece Çin’in önümüzdeki beş yıllık liderliğini belirlemiş olmayacak. Bunun elbette dünya siyasetini etkileyen sonuçları da olacak. Kolay değil, günümüzün süper devletlerinden biri Çin, oradaki gelişmeler az ya da çok dünya siyasetini de belirler bir öneme sahip.
Bilindiği gibi 96 milyon üyesi olan bir parti ÇKP. Tartışmasız lider olan Devlet Başkanı Şi Cinping’in gücü ortada ama parti liderliği, içinde yedi üyeli Politbüro Daimi Komitesi’nin de bulunduğu 25 üyeli Politbüro’da toplanmış durumda.
“Her şeyin Başkanı”
Şi’nin yükselişi incelenmeye değer. Partinin 2012 Kasım ayında düzenlenen18. Kongresi’nde Genel Sekreter olduktan sonra, 2013 yılı başında hem Merkezi Askeri Komisyon (CMC) Başkanı hem de Çin Devlet Başkanı olarak atanmıştı, bilindiği gibi. Bu hayli güçlü bir pozisyon tabii. Bunu yolsuzluğa karşı verdiği çok ciddi mücadele ile partiyi “düzeltme” gerekçesiyle rakiplerini tasfiye etmesine borçlu. Yaptığı önemli değişikliklerden biri Çin karar alma yapısını devlet kurumlarından uzaklaştırıp başkanlığını kendisinin yaptığı, yakın destekçilerinden oluşan “çekirdek grup”a devretmesi. Bu nedenle Çin’de Şi “her şeyin Başkanı” durumunda artık.
Çin anayasasına “Şi Cinping Düşüncesi” kavramını da yerleştirdikten sonra neredeyse kendisini Mao ile eşitlemiş de oldu.Hakkında yapılan “tek adam”lık eleştirisini doğru çıkaran adımlarından birisi de, 2018’de Devlet Başkanlığı için getirilmiş olan iki dönem sınırlamasını kaldırması. Oysa Şi, 2013-2023 yılları arasındaki beşer yıllık 2 dönem için seçilmişti. Şimdi bir dönem daha başkanlık yapmak için 20. Kongre’den karar geçirmeye çalışacak. 20. Kongre’yi önemli kılan nedenlerden biri de bu.
Şi zorlanabilir
Buraya kadar, amaçları her neyse gerçekleştirme konusunda iyi sayılır Şi ama kolay olmayan kimi siyasi hedefleri daha var tabii. Bunlardan biri çok sayıda destekçisini başta Politbüro olmak üzere güçlü konumlara getirmek. Bunu yaparken zorlanabilecek gibi görünüyor. Çünkü ÇKP içinde mücadele etmesi gereken hayli grup var. Eski lider Jiang Zeming ile eski lderlerden Hu Jintao ile bağlantılı olanlar ile şu anda Başbakan (aynı zamanda Politbüro Daimi Komitesi’nin 2 numarasıdır) Li Keqiang tarafından yönetilen Komünist Gençlik Birliği en belirgin gruplar. Bu nedenle başta Politbüro olmak üzere parti kademelerine yapılacak atamalar çok çok önemli.
Politbüro ile Daimi Komite’deki koltuk sayısı değişime açık durumda. Daimi Komite’nin koltuk sayısı (şu an yedi) dokuza çıkabilir, beşe indirilebilir ya da aynı kalabilir. Bunu Kongre sonuçlandığında öğrenebileceğiz ancak. Ama bu Şi’nin işinin kolay olmayacağını gösteriyor bize. Genellikle, önceki kongrelerden anımsadığımız, pozisyonların mevcut yönetimin isteği doğrultusunda şekillendiğidir. Bakalım bu sefer de öyle mi olacak?
Yaş sınırı: Avantajlı da olabilir tersi de
Diğer önemli bir konu da tabii ki ÇKP Politbürosu üyelerinin emeklilik yaş sınırı. Burada “7 aşağı 8 yukarı” kuralını anımsayalım. Bu, parti kongresi sırasında yaşları 67 ya da altında olan üyelerin yeniden atanmaya uygun olduğu, 68 yaşından büyük olanların da emekli olmalarını içeren bir kuraldır. Daha doğrusu kuraldı demek gerek çünkü Şi 69 yaşında olduğuna göre bu çoktan bozulmuş olmalı. Şİ her ne kadar bozduysa da bunun zararını görebilir. Bu kural tamamen terk edilirse Şi yaşlı rakiplerini görevden alamayacak demektir bu. Partiyi gençleştirme çabalarını zora sokabilir yani.
Eğer bu yaş sınırı kuralı korunursa yedi üyeli Politbüro Daimi Komitesi’nin iki üyesi Li Zhanshu ile Han Zheng istifaya hazırlanıyor. Li, Daimi Komite’nin de üyesi olan Şi'nin müttefiki olarak biliniyor. 72 yaşında olduğu için ayrılması kesin. Han ise Jiang Zemin'in hizbinin bir üyesi. Geriye dört koltuk kalıyor dolayısıyla Şi, yaş sınırını aşağı çekerek "1955 Kuşağı" üyelerinden bazılarını yani Li Keqiang, Wang Yang ile Wang Huning’ı da emekliliğe zorlayabilir.
İlk aşamada Şi, Başbakan Li Keqiang'ın yerine bir müttefikini getirmek için çalışacak. Bu Kongre’nin kilit önemde konularından biri. Daha bunun Politbüro içindeki dengeleri var. Partiyi/ülkeyi yöneten bu önemli kurumda kimlerin olabileceğine ilişkin çok senaryo dile getiriliyor. Yazması uzun sürer.
Çin’in/partinin iç sorunları gibi görülebilir ama Kongre’den çıkacak sonuç Çin liderliğinin tutacağı bundan sonraki yolun ne olacağını da göstereceği için dünyanın ilgisini çekiyor haklı olarak.
Çin’de işler sanıldığı gibi yolunda mı? ABD, Rusya gibi ülkelerle ilişkiler nasıl seyredecek? Tüm bunlar Kongre sonucunun merakla beklenmesinin nedeni.
Ekonomik açıdan Çin’in ne durumda olduğunu da doğrusu bilemiyoruz, çünkü Çin yönetimi, Parti Kongresi'nde açıklama yapmadan büyüme ile diğer ekonomik verilerin yayımlanmasını erteledi.
İşte bakın bu çok ama çok ilginç.
