Mustafa Kemal Erdemol
Daha önce de dile getirmişti, Grönland iştahı yine kabardı anlaşılan. ABD Başkanı Donald Trump bir ara Danimarka’dan satın almayı istediğini söylediği ada için şimdilerde “gerekirse askeri güç kullanabileceğini” ima ediyor.
Fantazi gibi görünebilir ama bakarsınız yapar dediğini. Geçen hafta “Grönland'a ulusal güvenlik için ihtiyacımız var” dedi örneğin. Kanada ile İzlanda'ya komşu olan Kuzey Kutbu adasının etrafından hem Rus hem de Çin gemileri geçtiği için “ulusal güvenliği" tehlikede görüyor.
ABD Danimarka’ya bağlı özerk bir bölge olan buzulla kaplı Grönland’ı şu iki nedenden ötürü işgal edebilir; kritik savunma, elektronik üretimi için gerekli olan nadir toprak elementlerinin çoğu bu adada. İkincisi Grönland'ın Kuzey Kutbu'nda meşru olarak büyük bir hak iddiası var, bu da ABD'ye, orada seyrüsefer ile kaynaklar için rekabet kızışırken daha güçlü bir konum sağlayabilir.
Bilindiği gibi ABD, Kuzey Kutbu'na erişim konusunda hem Çin hem de Rusya ile yıllardır sessiz bir çekişme içinde. ABD kaynak zengini donmuş tundrayı keşfetmek üzere bölgeye askeri buzkıran gemileri gönderiyor. ABD’nin Asya'nın yanı sıra Kuzey Kutbu'nda da sıklıkla bulunan, cep telefonlarından kitle imha silahlarına kadar her şeyde kullanılan nadir toprak mineralleri konusunda da Çin'e aşırı bağımlı olduğu sır değil. Bu bağımlılığın da sürdürülebilir bir tarafı yok. Adada bulunan nadir toprak mineralleri ulusal savunmanın, teknolojilerin, füzelerin, tankların, uyduların, savaş gemilerinin, savaş uçaklarının çoğu biçimine giriyor. ABD’nin buna ihtiyacı var.
ABD ihtiyaç duyduğu sentetik toprak elementlerini laboratuvarlarda üretiyor ama bu pek işe yaramıyor. Bu da ABD’nin özellikle Çin’le rekabette savunma gereçleri üretimi konusunda güçsüz kalmasına yol açıyor. Bu nedenle Kuzey Kutbu’nda büyük bir rekabet var. Büyük buzullar bu kaynaklara ulaşmayı imkansız kılıyordu. Şimdi küresel ısınma nedeniyle buzullar erimeye başlayınca rekabet daha da şiddetlendi. Isınma en azından Kuzey Kutbu’nda daha fazla seyrüsefer özgürlüğüne yol açtı.
Ancak ABD hem bölgeye sınırlı erişimi hem de az sayıda buzkıran gemisine sahip olması nedeniyle rakiplerinin hayli gerisinde kaldı. Örneğin Rusya’nın yüzlerce buzkıran gemisi var. Bu Cumhuriyetçileri, - Trump’ı da tabii - rahatsız ediyor.
Bunlardan ötürü Grönland’ın satin alınması ya da işgali ABD’nin Çin’e olan bağımlılığını azaltacak. Unutmayalım, ABD dünyadaki nadir toprak minerallerinin sadece yüzde 1,3'üne ev sahipliği yaparken, Çin yüzde 70'ine sahip.
Trump böyle diyor ama açıklamaları Grönland’ın bağlı olduğu Danimarka’da hoş karşılanmadı. Bölgenin satılık olmadığını, Grönland’ın Grönlandılara ait olduğunu söyleyen Danimarka Başbakan Mette Frederiksen, “Bir yandan Amerika'nın Grönland'a olan ilgisinin artmasından memnuniyet duyuyorum. Ancak elbette bunun, geleceklerinin ne olacağına Grönlandlıların karar vereceği bir şekilde gerçekleşmesi önemlidir” diyerek şimdilik sakinliğini koruyor.
Grönland özerkliğine 2009’da kavuştu. Parlamentosunun üyelerinden Kune Fencker “egemen bir ülke yaratmaya çalışıyoruz, Grönland devletini kurmak istiyoruz” diyerek bölgesel hükümetlerinin ABD ile bir serbest ortaklık anlaşması üzerinde çalışmaya istekli olabileceğini de vurguluyor. Yani Grönlandlılar ABD ile iş tutmaya pek de karşı değiller.
Çİn ile rekabette geri düşmesi Trump’ı Grönland konusunda gerçekten tatsız bir adım atmaya itebilir.
Yani Trump’a her yer Orta Doğu.
Buzullar da çöl de.
