Şubat ayında Ukrayna’ya saldırarak beklenmedik bir savaş başlatan Rusya’ya ABD ile batının uyguladığı yaptırımların, zarar vermesine rağmen, amacına ulaşamadığı herhalde anlaşılmıştır. Rus mallarına ambargo koymalar, enerji satışını engellemeler, tanınmış Rus vatandaşlarınının mal varlıklarını dondurmalar, bankalarına mali yaptırımlar uygulayarak, Rusya’nın yabancı sermaye ile finans piyasalarına erişimini kısıtlamalar, tüm bunlar Rusya’ya geri adım attırmadı.
Deniyordu ki Rusya’nın bu yıl GSYH’de en az yüzde 7- 8 bir düşüş olur, fiyatlar yüzde 20-25 oranında artar. Ama beklenti doğru çıkmadı, GSYH’de sadece yüzde 3.3 ya da 3.4 civarında bir düşüş olacağı söyleniyor şimdi. Enflasyon muhtemelen yılı yüzde 12 ile kapatacak, kötü ama felaket değil. Yabancı yatırımlarda da sadece yüzde 1 oranında düşüş bekleniyor.
Neden etkili olamadı?
Rusya Merkez Bankası’nın gücü yüzünden öncelikle. Güçlü yaptırımlar nedeniyle banka, rezervlerini yüzde 40 civarında azaltmasına rağmen, kısa dönemde toparlanarak döviz ile borç piyasalarına müdahale için 300 milyar dolar gibi büyük miktarda dövizi tutmaya devam etti. SWIFT transfer sisteminden dışlanmasına rağmen değişik kanallardan dünya ile iletişimini sürdürdü. Ülkenin finans sistemini hala Merkez Bankası ayakta tutuyor.
İkinci olarak; yaptırımlar Rusya'nın imalat parçaları gibi kilit ithalatlara erişimini kısıtlamıştı başlangıçta. Rusya hızla yön değiştirerek ihtiyaçlarını yaptırımlara katılmayan Çin, Belarus, Türkiye gibi ülkelerden sağlamaya başladı. Batı pazarından dışlanmasına rağmen kendine başka pazarlar bulabildi.
Rus ihracatına yönelik yaptırımlar da çok işe yaramadı. Temel malların akışı büyük ölçüde hız kesmeden devam ediyor. Küresel enflasyon da Rusya'ya yaradı, Rusya'nın ihracat geliri düşmek bir yana, yüksek fiyatlar nedeniyle yüzde 40'tan fazla artarak 120 milyar dolara ulaştı. Yaptırımların başlangıcında Rus para birimi ruble dolar karşısında diğer kaybetmişken sermaye kontrolleri, düşen ticaret hacimleri, cari hesap dinamikleri ile birlikte rublenin yükselmesine yardımcı oldu.
Yine de zorlanabilir
Tamam, yaptırımlar canını acıttı Rusya’nın ama bu durmasına yol açacak kadar derinden duyduğu bir acı değil. Rusya karşıtı güçler yaptırımların etkili olmasını istiyorlarsa petrol sigortası yasağını getirmek ya da petrol ile gaz sevkiyatına engel olmak zorunda Rusya’nın. Sevkiyattaki bir düşüş Rusya’yı son derece olumsuz etkileyecektir. Petrol sigortası yasağı şu; dünyadaki petrol tankerlerinin yüzde 90'ından fazlası Londra merkezli International Group of P&I Clubs tarafından sigortalanır. AB ile İngiltere Rus petrolü taşıyan gemilere yeni yıldan başlayarak sigorta yasağı getirmişti. Bu Rusya’nın sigorta maliyetlerini arttıracak haliyle. Ancak ABD bu yasağa destek vermediği için uygulanabilirliği kuşkulu.
Olsun diye düşündüğümden değil neden uygulanmadığına şaşırdığım için belirtiyorum; malum aktörler doğal gazla ilgili olarak Rusya'ya herhangi bir yaptırım uygulamadı. Rusya elindeki bu büyük gücü, silah olarak kullanıyor oysa. Avrupa'ya doğal gaz ihracatını azaltarak kıtayı zor duruma düşürme gücü var. Bunu zaman zaman hissettiriyor da. Tabii bu durumu sürdürmesi durumunda Rusya’nın da bundan zarar göreceğini söylemek yanlış olmaz. Doğal gazın yaklaşık yüzde 60'ını AB ile İngiltere'ye ihraç eden Rusya üretim tesisleri de dahil olmak üzere gaz ihracat altyapısının önemli bir bölümünü önemli bir maliyetle kapatmak zorunda kalabilir. Gazdan elde edilen ihracat gelirleri de tükenecek elbette gaz ihracatı yapmamayı sürdürürse.
Bugüne kadar yaptırımların durduramadığı Rusya için her şeyin toz pembe olduğu da düşünülmemeli. Kanada, ABD, Avustralya tüm Rus petrolü ithalatını yasakladı, İngiltere ithalatı yıl sonuna kadar sıfıra indirecek. Avrupa Birliği de Rus petrolünün deniz yoluyla ithalatını yıl sonuna kadar durdurma kararı aldı. 2023 yılının başında, Rusya'nın AB'ye daha önce yaptığı petrol ihracatının yüzde 90'ından fazlası yasaklanmış olacak.
Ancak şu ana kadar uygulanan hiç bir yaptırım Rusya’yı durduramadı.
Çok kutuplu dünyada kutupların hepsinin tek bir hedefe yönelik ortak tutum alamamalarının ekonomik/siyasi gerekçeleri var. Yani Rusya biraz da bu parçalanmışlık nedeniyle yaptırımları delebildiği için gücünü koruyor.
Yakın bir tarihte geri adım atacaksa da, yaptırımlar yüzünden olmayacak bu.
***
Yazıyı Sesli Köşe'den dinleyebilirsiniz.
