Suriye'nin başkenti Şam'a saldırı düzenleyen Tahrir El Şam lideri Ebu Muhammed el-Cevlani Amerikan medyasında boy gösteriyor.

Haber değeri olan önemli bir isim. Yine de bu kadar yer verilmesinin mesajını doğru okumalı. New York Times’in Ortadoğu muhabiri Raja Abdulrahim’e video konferans ile konuşan Cevlani amacının Suriye Cumhurbaşkanı Esad'ı devirmekten başka bir şey olmadığını söyledi. CNN için de kameraların karşısına geçti.

***

Irak ve Rusya'nın Suriye'den çekilmesi Esad güçlerinin muhalif grupların önünde durmasını imkansız hale getirdi. Esad'ın Türkiye'nin görüşme çağrısını, Türklerin çekilmesi koşuluna bağlamasında Rusya ve İran'ın etkin olduğu biliniyor.

Cevlani pragmatik bir lider olarak sunuluyor. Önce El Kaide’den koptu. Son zamanlarda ise Rusya’ya “sizin Suriye'deki varlığınız ve bölgedeki çıkarlarınız Esad'a bağlı değil, biz de sizinle çalışırız” mesajı verdi.

***

Bloomberg kaynakları, Esad'ın Birleşik Arap Emirlikleri aracılığıyla ABD'ye yaptığı tekliflerden birinin, Batılı güçlerin çatışmayı durdurmak için nüfuz kullanması halinde Suriye'nin Hizbullah gibi İran destekli militan gruplarla tüm ilişkisini kesmesi olduğunu söyledi. Bu teklif Trump'a yapıldı. "Biz teröristlerle görüşmüyoruz" diyen ABD onları durduracak...

Bloomberg'e göre başka bir girişim de "Esad'ın, İslamcı isyancıların galip gelmesi halinde Suriye'deki Hristiyan azınlığa yönelik varoluşsal bir tehdit olarak gördüğü durumu iletmek üzere Macaristan Başbakanı Viktor Orban'la görüşmesi için üst düzey bir Hıristiyan lider göndermesi. Amaç, Trump'ın müttefiki Orban'ın bu tehlikeyi gelecek ABD başkanına iletmesi...".

***

Uluslararası sistem Suriye'de hiç bir devletin toprak sahibi olmasının önünü açacak durumda dizayn edilmiş değil.

Rusya en fazla üs sahibi olarak kalabilir.

YPG öncülüğünde ABD'nin koruduğu Kürtler ve diğer grupların da kendi özerk yönetimleri olabilir.

Cevlani bu şekilde bölünmüş bir Suriye'de askeri başarısı ile seçimleri yenileyip birliği sağlayabilecek potansiyel gelecek siyasi lider olarak lanse edilmekte.

Suriye'de bazı kamplarda birleştirici olmayı ve disiplini organize etmeyi başararak destek aldı. Bu hafta Pentagon Sözcüsü General Patrick Ryder’a gruba destek veren bölge ülkelerine dair değerlendirmesini sorduğumda bu soruya cevap veremeyeceğini ifade etti. Suriye’de bu güçlere eğitim verenleri de hatırlatalım.

***

Cevlani kamera karşısında CNN muhabirine cevap vermeme konusunda ustalık gösterdi. Yani gelecek planları, sırada hangi hareket olduğu sorularını cevaplamayı reddetti. Arap ülkelerinin Esad’ı İran’dan ayırma hayallerinin gerçek olmadığını Esad’ın elinin kanlı olduğunu söyledi…

Tam bunun ardından Esad’ın Trump’a ulaşmak üzere İran ve Hizbullah ile mesafeye razı olduğu mesajı yolladığı haberi çıktı Cumartesi günü… Yani nötr bir Suriye olmayı kabul edecek.

Bu arada Cevlani İslami bir yönetim kurup kuramayacağı sorusuna ise, "İslamın kural ve kurumlarının yanlış uygulanmasından dolayı farklı bilindiğini, İslamda tek adam kararına yer olmadığını, kurumsallaşma ve istişarenin önerildiğini" hatırlattı. Azınlıkların varlığını koruyacağını haklarını garantileyeceğini söyledi…

Geçmişte El Kaide grubu olan liderin bu dönüşümü nasıl gerçekleştirdiği, nasıl ılımlı olduğu herkesi şaşırtıyor.

**

İnsanın dönüşümünün ve uyanışının 30 lu 40 lı yaşlarda başlayıp 50 de tamamlanacağını hatırlattı. Hayatın gerçeklerini anlamakta esneklik göstermek gerektiğini ekledi… Cevlani'nin başı için ABD hala bir terör örgütü lideri olarak milyonlarca dolar ödül koymuş durumda. Bu kararın yanlış olduğunu, terörizmin bilerek sivilleri öldürmek olduğunu ifade etti.

Irak Savaşı’ndan bugüne değiştiğini ifade ederek IŞİD ile görüş ayrılıklarını da hatırlattı. Kendisi bir dönem Irakta Amerikan hapishanesinde kaldı.

Türkiye'deki mültecilerin geri geleceğini ülkelerini yeniden inşa edeceklerini söylüyor. Türkiyede bölgeden gelen röportajlara baktığımızda Türkçe konuşan savaşçılar olduğunu görüyoruz. Bunların bir kısmı dini motivasyonlu ifadeler kullanıyor. Ülkelerine dönen Suriyeliler de kameralara konuşuyor.

***

Gelelim YPG kontrolündeki bölgeye. Amerika BM barış gücünün koruyacağı askersizleştirilmiş bölgeyi garanti edecek.

Suriye Milli Ordusu’nun Türkiye'den yönlendirildiği bilgisi Amerikan basınında yer almakta. Halep'in Kuzeyini YPG'den temizleme misyonunu üstlendiler.

Cevlani YPG’nin çoğulcu bir geçiş hükümetine tabi olmasını sağlar ve Suriye Milli Ordusundaki diğer grupları da kontrol etmeyi başarırsa KCK etkisinden bir bağımsız Kürt bölgesi ve Kuzey Irak'taki model uygulanmış olacak…

Kürt grupların ABD tarafından sağlanan silahları ne yapacağı tartışmanın diğer boyutu. Bu gruplarla Obama dönemi başlayan işbirliği Türk - Amerikan ilişkilerini gerdi.

ABD Türkiye'yi ikna sürecinde her an, terör örgütü olarak dizayn ettiği HTS’ye veya Hamas'a finans desteği gibi gerekçelerle yaptırım uygulayabilir..

İsrail ve Türkiye Cevlani’nin başarısını kendi çıkarlarına uygun bir sonuçla şekillendirmeye çalışıyor. İran etkisinden çıkmış bir Suriye İsrail için pozitif bir gelişme. Türkiye bağımsız Kürt bölgesine dair güvenlik garantilerine ikna olursa geri dönüşler Erdoğan hükümetinin içerde elini kolaylaştıracak.

***

Trump son açıklamasında Suriye’nin kendi meseleleri olmadığını söyledi. Yani daha önce görevdeyken Erdoğan'a da dediği gibi askerleri çekecek gibi duruyor. Çekilmek Rusya için en hayırlısı oldu dedi.

Trump “ABD için artık sadece Amerika ve sonra da İsrail var” derse farklı, oylarını aldığı Müslümanları da hatırlayıp Filistin içinde bir şey düşünürse farklı gelişmeler olabilir. Zira Evanjeliklerin etkisi de önemli. Türkiye "ben hem ABD hem İsrail için bölgede en iyi ortağım. Suriyede Kürt partnere ihtiyacınız yok" tezi üzerinden ilerlemek durumunda.

***

Neil MacFarquhar imzalı New York Times makalesi analistlere bağladığı yorumda, Suriye için verilen mücadeleyi, “tüm Ortadoğu'yu etkileyen bölgesel bir kavşakta hakimiyet kurmaya yönelik Gazza savaşından çok daha önemli bir mücadele” olarak nitelendiriyor.

Makale “Ayrıca, Esad rejiminin düşmesi durumunda İsrail'in Suriye'de İslami tarzda bir hükümete, - özellikle de Gazze savaşı nedeniyle sert bir eleştirmen olan Türkiye'nin cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a borçlu olan bir hükümete - nasıl tepki vereceği de belli değil.” ifadelerine yer veriyor.

İlginç olan Erdoğan içerde kendisini, O'nu eleştiren, TRT World Forum’da onu protesto eden gençler gibi anti siyonist kitleye anlatmaya çalışırken Batı ve İsrail'in gözünde bir Hamas dostu.

***

Pentagon yetkilileri Perşembe günü, Suriye'deki uc ABD askerinin Salı günü Deyrezzor'un doğusundaki MSS Fırat üssü yakınlarına havan topu atılması sonrası beyin yaralanmaları nedeniyle değerlendirildiğini doğruladı. “Suriye yanlısı olduğundan şüphelenilen hükümet güçleri üssün yakınındaki ABD birliklerine roket ve havan topu attı… ABD ordusu, savunma yetkilileri bu silah sistemlerinin oluşturduğu "açık ve yakın bir tehdit" öldüğünü söylediği şeye yanıt olarak saldırı başlattı”. SDF/ YPG güçlerini korumak üzere harekete geçmişte olabilirler.

Cuma günü de, uzun süredir Suriye'nin Kuzeydoğusunda yaklaşık 900 ABD askeri tarafından desteklenen Kürt grupların, İran güçlerinin Irak'tan Suriye'ye girmek için kullandığı ana sınır kapısının kontrolünü ele geçirdiği aktarıldı.

***

ABD bölgede Esad’ın yerini cihatçı bir yapı almasından endişeli. Aynı endişe İsrail’de de hakim. Yani bildiğimiz şeytan bilmediğimizden evladır diyorlar. Gücü devralan grubu iyi biliyorlarsa durum değişir... Cumartesi günü California'da bir konferansta konuşan Beyaz Saray Güvenlik Danışmanı Sullivan radikal yapıya dair endişelerini belirtti. Kongre Kürt partnerleri ortada bırakacak adımlara sıcak batmayacaktır.

Esad’ın Erdoğan'ın Haziran sonu “Ya ülkeme gel ya da 3. bir ülkede bu görüşmeyi yapalım” çağrısına kulak tıkaması “bilinen olduğu için daha ehveni şer” bir isim ile (Esad) bir geçiş hükümeti üzerine de çalışmanın yolunu kapattı.

Amerikan basınına bakınca mevcut durumda Suriye’de Türkiye'nin elinin güçlendiğinde hemen herkesin uzlaşmış durumda olduğunu görüyoruz.