Dünya medyasının sonuçları açısından 2023’ün en önemli seçimi olduğunu söylediği Türkiye seçimleri dışında önemli sayılması gereken bir seçim de Tayland’da yapılacak. Türkiye ile aynı günde, yani 14 Mayıs Pazar günü.
Kamuoyu yoklamalarına göre seçimin favorisi muhalefet lideri Paetongtarn Shinawatra. Başında olduğu Pheu Thai Partisi 2006 yılında askeri bir darbeyle devrilen babası eski Başbakan Thaksin Shinawatra’nın liderliğinde 2001-2006 yılları arasında iktidardaydı. Söz konusu darbe monarşiye yönetilen ülkede topu topu 15 yıl sürmüş anayasal düzeni ortadan kaldırmıştı.
Ordunun Shinawatra ailesiyle başı hoş olmadı hiç bir zaman. 2008 yılında da Thaksin Shinawatra’nın kayınbiraderi Somchai Wongsawat liderliğindeki hükümet Anayasa Mahkemesi tarafından feshedilmişti. Yine Thaksin'in kız kardeşi Yingluck Shinawatra 2014 yılında bir başka askeri darbe ile başbakanlıktan indirilmişti. Bugün ülkeyi yönetenler 2014 darbesinin liderleri.
Şİmdi soru şu: kazanması durumunda Paetongtarn Shinawatra’ya başbakanlık görevi verilecek mi? Soru tuhaf gelebilir ama başbakanı seçim kazansa bile parlamento göreve atıyor. Parlamentoda demokratik yollarla seçilmiş 500 temsilci var ama ordu tarafından doğrudan doğruya tanan 250 sandalyeli Senato hayli baskın bir kurum.
Tuhaflığa şu örnek verlebilir: Pheu Thai, 2014 darbesinden sonra yapılan ilk seçim olan 2019 seçimlerinde 136 sandalye kazandı, ancak cunta yetkililerinin liderliğindeki Palang Pracharath Partisi başkanı eski asker Prayuth Chan-ocha 500'e karşı 444 oyla başbakan olarak atandı. Pheu Thai Partisi bu engeli aşmasını kolaylaştıracak büyük bir seçim zaferi kazanmak zorunda bu yüzden.
Darbe riski var ama bertaraf edilebilir
Kazanması durumunda monarşi yanlıları ile muhafazakardan oluşan devlet yapısı bunu bir tehdit gibi alabilir. Bu da bir darbe riskini arttırıyor. 2006 ile 2014 askeri darbeleri "Sarı Gömlekliler" olarak bilinen sert kraliyet yanlılarının aylarca süren hükümet karşıtı protestolarının ardından gelmişti bilindiği gibi. Ama bu tehlikeyi ortada kaldırmanın bir yolu var. O da Pheu Thai’nin orduyla güçlü bağı olan bir parti ile ortaklık yapması. Bunun küçük bir riski var; 2020’deki reform yanlısı gösterilere öncülük eden gençleri çok öfkelendirebilir.
Peki bir darbe halktan destek görür mü? Bu kez zor deniyor. Çünkü Thaksin Shinawatra hala ülkenin en etkili siyasi figürü. Başbakanlık yaptığı dönemde, sağlık hizmetlerinde iyileştirmeler yapması, borçların hafifletilmesi gibi popülist ekonomi politikalarıyla yoksulluğu önemli oranda azalttı. Bu nedenle kırsal kesim yoksullar arasında destekçisi, seveni çok. Ayrıca iktidarı döneminde monarşiye ciddi meydan okuması ile hatırlanıyor. Ordunun savunma harcamaları kısıp sosyal projelere harcaması da destek görmesinin nedenleri arasında. Kızı Paetongtarn’ın da babasının yoksulların yaşam koşullarını düzeltmeye yönelik ekonomik programını sürdüreceği biliniyor. En popüler vaadi asgari ücreti artıracağına ilişkin olanı.
Tayland'ın muhafazakar yapısı ordu ile ülkenin güçlü monarşisi arasındaki ittifakla hayli korunaklı. Bu nedenle “Taylan müesses nizamı“ Thaksin ya da kızı Paetongtarn gibi figürlerin daha fazla demokratikleşme çağrılarını bir tehdit olarak görüyor.
Bir zamanların G. Kore’si gibi
Yeri gelmişken belirtelim; Tayland’ın şu anki durumu bir zamanların Güney Kore’sini anımsatıyor. 2018’de Güney Kore ordusu devrik lider Devlet Başkanı Park Geun-hye'yi iktidarda tutmak için darbe planlamıştı en son. Başkent Seul'e tankı asker yığan ordu demokrasi talebiyle sokağa dökülen kalabalıklara ateş açmıştı. Ciddi bir darbe geçmişi olan, ancak 80’lerin sonunda demokrasiye kavuşmuş olan ülkede ilk kez görülen bir darbe girişimiydi bu.
Güney Kore ordusu kendi istediği kişiyi başkan yapamamış, ciddi bir direnişle karşılaşmıştı. Tayland’da da G.Kore’deki gibi ordudan memnun olmayan geniş kitleler 2020’den buy ana çok daha örgütlü, güçlü. Ülke burjuvazisi de orduya mesafeli. Mevcut dengeler bir darbeyi zorlaştırabilir. 14 Mayıs’ta göreceğiz.
Duruma bakın; seçimler konuşulurken darbeden söz ediyorlar Tayland’da.
Darbeden söz etmek ne kadar aptalca.
