Nuri Bilge Ceylan davasında gerekçeli karar
Nuri Bilge Ceylan’a, 2018 yılında gösterime giren 'Ahlat Ağacı' filminde, Polat Onat’a ait 'Su Katılmamış Taşralı' metnini izinsiz kullandığı gerekçesiyle açılan davanın gerekçeli kararı açıklandı. Kararda, "eylemin niteliği, gerçekleşme şekli, mektubun film içinde kullandığı bölüm, mektubun filmin anlattığı hikâyeye etkisinin büyük olması, bu sahneyi senaryodan çıkarttıklarında dramatik yapının zarar görecek olması, olay örgüsünün kırılmasına yol açacağı’’ndan, “esere tecavüzün tespitine'' ve maddi-manevi tazminat talebinin kabulüne karar verildiği belirtildi.
Yazar Polat Onat ve avukatı Yasemin Arpa, Cumhuriyet gazetesinden Mehmet S. Aman'a konuştu. Yazar Onat konuyla ilgili, "Gönül isterdi ki dava sürecine gerek kalmadan, karşılıklı iyi niyetle, hakkaniyetli bir şekilde çözülebilseydi. Çünkü 'taşralı genç bir yazarın yaşadığı sıkıntı ve çıkışsızlıkları' anlatan önemli bir filmde, 'taşralı bir yazarın eserini izinsiz kullanarak hak ihlali yapıldığının’ mahkeme kararıyla ispatlanması, acı bir çelişkiyi ve dahası tuhaf bir ironiyi barındırıyor" dedi.
Onat, mahkemenin verdiği kararın, metropol yazarlarının eserlerini kullanırken telif hususunda gösterilen titizlik ve hassasiyetin, ünsüz taşra yazarları için de aynen geçerli olması gerektiğini fiilen kanıtladığını belirtti. Onat, "Bu dava sonucu, dünyaca meşhur ve çok başarılı bir sanatçıyla, kendi taşrasında bile tanınmayan benim gibi başarısızlığa mahkûm bir yazarın, hukuk önünde eşit olduğu gibi oldukça ütopik bir idealin kimi zaman gerçekleşebileceğini ispatlaması yönünden ilginçti" ifadelerini kullandı.
'Böyle tatsız bir olayın öznelerinden biri olmaktan hoşnut değilim'
Onat sözlerine şöyle devam etti:
"Netice itibarıyla böylesi tatsız bir olayın öznelerinden birisi olmaktan hoşnut değilim. Süreç dahilinde böyle bir konumda bulunmaya mecbur kaldım. Fakat en azından 'Ahlat Ağacı' filminde hakkımda iddia edildiği gibi ‘toplum önünde konuşmaktan korkan toy bir genç’ olmadığımı ortaya koymaktan memnunum. Haklı olduğum bir konuyu, herkes karşı olsa da ısrarla savunmayı, en az edebiyat alanındaki mutlak sessizlik prensibim kadar değerli kabul ederim. Edebiyat hususunda münzevi bir anlayışı savunan taşralı bir yazarın, telif konusunda mevcut kanuni hakkını aramaktan kaçınacağı ön kabulünün yanlışlığını ispatlayabildiysem ne mutlu bana.
Bariz bir biçimde, eseri izinsiz biçimde kullanılmış benim gibi bir kişinin, hukuk önünde hak arayışına girmesini öfkeyle kınayan, yadırgayan, yönetmenin hayranı olan yüzlerce insanın önyargılı tutumlarına muhatap olmak benim için şaşırtıcı fakat öğretici bir deneyim oldu. Etik değerleri ve dürüstlüğü sadece üretilen sanat eserlerindeki içeriklerde sergilemekle kalmayıp, günlük hayatımızın içine de yerleştirip, bireysel davranışlarımızda yansıtmamız gerektiğinin çarpıcı bir örneğiyle karşılaştığımız kanaatindeyim."
‘Yasalar karşısında eşitiz’
Polat’ın avukatı Yasemin Arpa da, “Müvekkilim Polat Onat, kendi eserinden alıntı yapıldığını öğrendikten sonra elektronik postayla filmin yapımcısı Zeyno Ajans, filmin yönetmen ve senaristi Nuri Bilgi Ceylan'a ulaşmaya çalıştı ancak kendisine hiçbir şekilde geri dönüş yapılmadı. Keşke çok değerli bir sinemacı olan Nuri Bilge Ceylan'la böyle bir hukuki uyuşmazlığın tarafları olarak bir araya gelmek zorunda kalmasaydık. İzleyicileri olarak filmlerini ve başarılarını konuşuyor olsaydık. Ancak yasalar karşısında hepimiz eşitiz” diye konuştu.
Filmdeki davaya konu olan metin, baş karakter Sinan (Doğu Demirkol) ile yazar Süleyman’ın (Serkan Keskin) arasında geçen diyalogta yer alıyor.
Ne olmuştu?
Yönetmen ve senarist Nuri Bilge Ceylan, 'Ahlat Ağacı' filminde yer verdiği mektupta Polat Onat’a ait metni izinsiz kullandığı gerekçesiyle tazminata mahkum edildi. 2018’de gösterime giren ve 71. Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye Ödülü için yarışan 'Ahlat Ağacı' filminin "Taşra ve Edebiyat Sempozyumu’na katılmak istemeyen bir yazarın mektubu" bölümü aynı yıl davaya konu olmuştu.
İlgili metnin daha önce Varlık dergisinin 1271. sayısında ve Edebiyatın Taşradan Mektubu kitabında yayınlanan 'Su Katılmamış Taşralı' metni olduğu ortaya çıkmıştı. Ardından eser sahibi Onat, ilgili metnin izinsiz kullandığı gerekçesiyle filmin yönetmeni ve senaristi Nuri Bilge Ceylan ile filmin yapım şirketi Zeyno Film Yapım Şirketi’ne 40 bin TL’lik dava açmıştı.
2018 yılında açılan ve İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde görülen dava, 13 Aralık 2022’de sonuçlandı. Mahkeme, yazar Polat Onat’a ait metnin filmde izinsiz kullanıldığına ve 'esere tecavüzün tespitine' kararı verdi. Mahkeme, eser sahibine 'maddi-manevi tazminat' ödenmesine hükmetti.
