Derinleşen ekonomik kriz karşısında her yeni güne yeni zamlarla uyanan Türkiye’de halk 'yüksek' gelen faturalarla boğuşuyor. Sadece 2020 yıllında yaklaşık 3.7 milyon abonenin elektriği, ödenmeyen borçlardan dolayı kesildi. 2021'de 2,1 milyon hane, yaklaşık 7 milyona yakın kişi, elektrik faturasını ödeyemediği için destek aldı. CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın da her 5 aileden birinin faturasını zamanında ödeyemediğini söyledi. Faturasını ödeyemeyen yurttaşlara destek olmak için ise birçok kurum ve kişi farklı kampanyalar yürütülüyor.

İBB başlattı belediyelere yayıldı

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından 6 Mayıs 2020 tarihinde faturalarını ödeyemeyen İstanbulluların faturalarının, hayırseverlerin desteğiyle anonim olarak ödenmesini sağlayan 'askıda fatura' kampanyası başlattı. İBB'nin projesinden sonra, Ankara, İzmir ve Tekirdağ'ın da aralarında olduğu birçok belediye de benzer projeler başlattı. İBB'nin kampanyası aracılığıyla şu ana kadar 60 milyon 350 bin lira tutarındaki 368 bin fatura ödendi. Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin kampanyası aracılığıyla 4 milyon 805 bin lira tutarındaki 75 bin fatura, İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin kampanyası aracılığıyla da 2 milyon 830 bin lira tutarındaki 28 bin fatura ödendi.

Köprü oluyor

Belediyelerin dışında ise sosyal medya aracılığıyla tek başına milyonlarca liralık faturaların ödenmesine 'köprü' olan biri de var. Kendisine gönderilen faturaları sosyal medya hesabı Twitter'dan yurttaşın bilgilerini gizleyerek paylaşan ve 'Ödendi kurban' cevabı ile bilinen Gelecek Partisi Genel Başkan Danışmanı gazeteci, yazar İlhami Işık, halktv.com.tr'ye konuştu. Ağustos 2018'de başlayan kampanya aracılığıyla şu ana kadar 17 milyon lira tutarındaki 60 bin fatura ödendi.

İlhami Işık

'Çocuklar üşümesin'e uzanan hikaye

Fatura ödeme hikayesinin başlangıcı ise Suriye iç savaşın ilk dönemine kadar uzanıyor. Işık; o dönem göç dalgaları ile Türkiye'ye gelen, çıplak ayakları ile çamur içindeki ve üzerindeki ince kıyafetleri ile üşüyen çadırlardaki göçmenler için sosyal medya hesabı üzerinden 'Çocuklar üşümesin' kampanyası başlatır. Kampanya çerçevesinde en çok yüz civarında bot ve mont toplayacağını düşünen Işık'a tahmininden fazla destek olur. Ve iki yıl içerisinde 84 bin çocuğa ulaşır. Örneğin Şırnak'taki ve Batman'ın Beşiri ilçesindeki bütün okullardaki çocukları giydirdiklerini belirten Işık, 2014'te dönemin Şırnak Valisi ile arasında yaşanılanları anımsatarak, "Vali; bana, 'Devleti küçük düşürüyorsunuz' demişti. Kendileri yapsa bize ihtiyaç olmazdı" diyor.

İlhami Işık, 'Çocuklar üşümesin' kampanyası çerçevesinde bir okulda.

Tırlardan kargoya evirilen kampanya

'Balıkçının Feneri' isimli bir kitabı bulunan Işık, daha önce çözüm süreçlerinde arabuluculuk yaptı. İktidara yakınlığı ile bilinen Star gazetesinde bir dönem köşe yazarlığı da yapan Işık, Aralık 2017'de yaptığı, "AKP-MHP 50+1 göremez" açıklamasından sonra işine son verildi. Işık'ın iktidarla arasının bozulması yürüttüğü kampanyaya da negatif yansır. Daha önce açıktan destek veren kişiler, Işık'ın iktidar ile arasının bozulmasıyla, kendisini gizlemeye başlar. Azalan destek ile birlikte tırlarla başlayan kampanya kargolara döner.

Hayatı artık fatura

Işık'a; yurttaşlar, 'Çocuklar üşümesin' kampanyası devam ederken ilk olarak 2017 yılında, fatura göndermeye başlar. Faturaların sayısı, Ağustos 2018'de başlayan ekonomik kriz ile birlikte ve ödenmesi için sosyal medyada paylaşılması ile daha da artar. En çok fatura ise korona sürecinde ve geçen kışta gelir. "Faturaların hem sayısı, hem tutarı sürekli artıyor. Hiç azalmıyor. İnanılmaz sayıda faturalar geliyor. O kadar çok fatura geliyor ki hesaplamaya yetişemiyordum" diyen Işık, hayatının artık faturalarla kaplandığını söylüyor.

Evde, dışarıda, misafirlikte, herhangi bir görüşmede... Her gün, her yerde faturalarla ilgileniyor. İlhami Işık-İstanbul.

Her şey gizlilik içinde

Sosyal medya hesabı Twitter üzerinden kendisine DM'den gönderilen faturayı hesabından paylaşıyor. Veya kendisinin yaptığı bir paylaşımın altına anonim bir hesapla faturasını gönderen yurttaşın paylaşımını RT ediyor. Paylaşılan faturayı gören başka bir yurttaş da faturayı ödüyor. Çoğu zaman kendisine haber edilmeden faturalar ödeniyor. Kimileri de ödemesi için her ay belli bir tutarda fatura ayırılmasını talep ediyor. Işık da kendisinden istenilen miktarda faturayı talepte bulunan yurttaşa gönderiyor. Her ay düzenli olarak fatura ödeyen 300 yakın kişi var. Ayda 100 TL'lik fatura ödeyen de var, 10 bin TL'ye kadar ödeyen de. Faturasını gönderen yurttaş gibi faturayı ödeyen yurttaş da tüm bu süreçte gizli kalıyor.

En çok o illerden

Işık'a günde ortalama 30-50 fatura iletiliyor. Yılda ortalama 10 bin fatura alan Işık, şu ana kadar 60 bine yakın fatura ödedi. Kimi aylarda ödenen faturaların tutarı 300 bin lirayı buluyor. Işık, şu ana kadar toplam 17 milyon lira tutarındaki faturaların ödenmesine köprü oldu. Daha önce kendisine gelen faturaların tutarı, toplam 3-5 bin lirayken şimdi ise 9-15 bin lirayı buluyor. Sinop hariç tüm illerden fatura alan Işık'a en çok fatura ise İstanbul ve Diyarbakır'dan geliyor. Gelen faturaları ödeyenlerin çoğunluğu da İstanbul ve Ankara'da yaşayan sabit maaşlı ve küçük işletme sahipleri oluyor. Faturaları gönderen de ödeyen de en çok kadınlar. Işık, Diyarbakır Bağlar'da faturasını ödemediği tek bir sokağın olmadığını vurguluyor.

İlhami Işık, faturanın ödenmesini 'Ödendi kurban' sözleri ile duyuruyor.

Onlarla uyuyor onlarla uyanıyor

Evde, dışarıda, misafirlikte, herhangi bir görüşmede... Her gün, her saat tek başına faturalarla ilgileniyor. Onun için fatura ile ilgilenmenin ne zamanı var ne mekanı. Tüm bu işlemleri telefon üzerinden yapan Işık, bu süreçle ilgili "Tabi zor oluyor. Bazen ellerim uyuşuyor. Parmaklarım donuyor. Faturayı sadece fatura olarak görmeyince faturalar, bütün hayatını alabiliyor. Konuşurken, yürürken tüm günü faturalara ayırıyorum. Ailem bana alıştı. Nereye gidersem gideyim yapıyorum. Hani, 'Elinden telefon düşmüyor' deniliyor ya bunu gerçekten de yaşıyorum. Faturalarla uyanıyorum, faturalarla uyuyorum. Yaptığıma fedakarlık bile demiyorum, bu bir insani davranış biçimi. Bunun bir platforma dönüştürülmesi yönünde öneride bulunan kişiler var ama önerinin arkasında durulmuyor. Evet tüm zamanımı alıyor ama bunu devam ettireceğim" diyor.

Fatura sadece fatura değil

Faturaya sadece fatura gözüyle bakılmaması gerektiğini vurgulayan Işık, "Çoğumuz benzer durumlar yaşadık. Faturalarımızı, kiralarımızı ödeyemediğimiz dönemlerdeki o ruh halini, psikolojiyi biliyoruz. Bir babanın gururu, bir annenin çaresizliği, bir çocuğun sevgiyi dışarda araması... Belki bazılarımız için küçük rakamlar ama yoksul aileler için hayati derecede büyük rakamlar. 30-40 TL'lik faturasını ödeyemeyecek durumda olan o aileyi gözünüzün önünde canlandırdığınız zaman, büyük bir dramı göreceksiniz. Denizli'nin bir köyde faturalarını gönderen bir yurttaşın en yüksek faturası 50 TL. Bunu bile ödemeyecek aileler var. Ödenen fatura, o ailede bir çocuğun fuhuşa, uyuşturucuya veya sokağa düşmesinin önüne geçebiliyor. Ailelerin dağılmasına dahi neden olabilen araçlardan bir tanesi. Faturayı ödeyemeyip bana gönderen o aile, eğer o faturayı öderse aç kalacak veya kirasını vermeyecek. Ödenen fatura o ailenin nefes almasına, ayakta kalmasına vesile oluyor. Bu kadar önemli, hayatı bir noktada" ifadelerini kullanıyor.

Faturasını gönderen yurttaş gibi faturayı ödeyen yurttaş da tüm bu süreçte gizli kalıyor. İlhami Işık'ın ödenmesine köprü olduğu faturalardan bazları.

Ekmek peynir göndermek isteyen var

Özellikle ailesinden, çevresinden ve faturasını ödediği yurttaşlardan çok olumlu tepkiler aldığını belirten Işık şunları söylüyor: "Faturasını ödediğim kişilerin mutluluğu, mutluluğum oluyor. Dualar, teşekkürler ediyorlar. Bana tandır ekmeği, peynir göndermek isteyen oluyor. Video çekip teşekkür ediyorlar. Bundan daha güzel ne olabilir. Belki hiç de tanışamayacağız ama beni kendi ailelerin içine alıyorlar. Faturasını gönderirken hikayesini de göndermiş oluyorlar. Faturayı ödeyenleri de tanımıyorum. İki taraf da belki hiç tanışmayacaklar ama birbirinin hikayesine o kadar dokunuyorlar ki..."

'Bu kışı düşünemiyorum'

Önümüzdeki kışın daha da zor geçeceğini söyleyen Işık, "Şu an ayda gelen faturaların ortalama toplam tutarı 9-15 bin lirayken bu kış ise bu tutar 15-20 bin lirayı bulur. Çünkü faturalar geçen seneye oranla yüzde yüz arttı. Daha önce 200 TL gelen fatura artık 600 TL geliyor. En düşük doğalgaz faturası bin, en düşük elektrik faturası da 500 TL olur. Bunun suyu, kirası vs. de var. Bu kışı hiç düşünemiyorum. Çok daha kötü gidecek. Ben de tabi daha da zorlanacağım. İktidarın derinleşen ekonomik krizi görmemesi nereye kadar sürecek. Bırakın yoksulluğu, insanlar artık açlık sınırında yaşıyor. Sosyal medyanın da neredeyse yüzde 30'u yardım talepleri ile dolup taşıyor. Yetkililer sadece benim Twitter hesabıma bakarsa bile bunu anlayacaklar" çağrısında bulundu.

500 tekerlekli sandalye

Işık, faturaların yanında engelli ve yaşlılar için tekerlekle sandalye konusunda da köprü olmaya çalışıyoruz. Bu sene 500'den fazla tekerlekli sandalye ihtiyaç sahibine ulaştırdı.