İktidarın İnsan Hakları Eylem Planı kağıt üzerinde kaldı

Ceren Bayar

TİHV raporuna göre 2021 yılında; en az 2991 kişi yaşam hakkı ihlalleri sonucu öldü. Yaşam hakkı ihlallerinde başı yine iş cinayetleri çekti. Geçen yıl 2170 kişi çalışırken hayatını kaybetti. İstanbul Sözleşmesinin feshedildiği 2021 yılında tespit edilebilen 339 kadın cinayeti işlendi.

2021'de En az 449 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldı. En az 303 eyleme polis müdahale etti, 91 toplantı ve gösteri kolluk güçleri tarafından engellendi. Bu müdahalelerde en az 3 bin 701 kişi fiziksel şiddet kullanılarak gözaltına alındı, 55 kişi yaralandı. En az 54 gazeteci ve basın çalışanı gözaltına alınırken, 2’si tutuklandı. 41 gazeteciye 87 yılı aşkın hapis cezası verildi.

'Dur' ihtarları yine can aldı

2021 yılı içinde 19 ayrı olayda yargısız infaz, dur ihtarı, rastgele ateş açma, sonucu 1’i çocuk, 4’ü başka ülke vatandaşı veya mülteci, toplam 9 kişinin yaşamını yitirdi. 5 ayrı olayda kara mayınları ve sahipsiz patlayıcılar sonucu 2’si çocuk 6 kişi yaşamını yitirdi.

Zırhlı araç kazaları

2021 yılı içinde polise, jandarmaya ve diğer resmi kurumlara ait araçların sebep olduğu tespit edilen 9 ayrı olayda toplam 4 çocuk yaşamını yitirdi. 6’sı çocuk 10 kişi yaralandı. Rapora göre 2021 yılında en 14 kişi de askerlik hizmetini yaparken şüpheli biçimde hayatını kaybetti.

Irkçı saldırılarda 12 kişi öldü

8’i mültecilere ve başka ülke vatandaşlarına, 19’u Kürtlere yönelik 27 ırkçı saldırı sonucunda 12 kişi yaşamını yitirdi, 31 kişi ise yaralandı. Rapora göre, Kürtleri hedef alan ırkçı saldırılarda toplam 9 kişi yaşamını yitirdi, 26 kişi yaralandı.

2021'de 19’u çocuk, 14’ü mülteci, en az 449 kişi işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

‘Kürtçe’ engeli

Raporda, Kürtçe yayınların cezaevine girişinin engellendiğine ya da zorlaştırıldığına, kimi cezaevlerinde mahpus görüşmelerinde Kürtçe’nin kullanılmasının ya da Kürtçe şarkı söylenmesinin disiplin soruşturması gerekçesi yapıldığına ilişkin tespitlere yer verildi. Davalarda Kürtçe savunma yapmak isteyenlerin karşı karşıya kaldığı zorluklar ve Kürtçe kültür-sanat etkinliklerine yönelik engellemeler de raporda örneklendirildi.

Siyasi arenadaki ihlaller

Raporda örgütlenme özgürlüğünün de ağır şekilde ihlal edildiğine dikkat çekildi. Rapora göre 2021 yılında; milletvekilliği düşürülen 1 milletvekili tutuklandı. Önceki dönemlerde milletvekilliği yapmış 2 kişi gözaltına alındı, 1’i tutuklandı. 1 belediye eş başkanı, 1 belediye eski eş başkanı, 7 belediye meclisi üyesi olmak üzere 9 kişi tutuklandı. Çeşitli siyasi partilere üye 655 kişi gözaltına alındı. 65’i HDP’li, 78 kişi tutuklandı. 49’u HDP’li, 15’i CHP’li, toplam 75 milletvekili hakkında dokunulmazlıklarının kaldırılması talebiyle toplam 212 fezleke hazırlandı.

HDP'nin kapatılması, 500 parti üyesi hakkında siyasi yasak ve partinin banka hesaplarına tedbir konulmasının talebiyle dava açıldı.

Sivil toplum da baskı altında

Dernek, vakıf, sendika, meslek örgütü, inisiyatif ve platformların üye ve yöneticisi olan en az 281 kişi gözaltına alındı, 74 kişi tutuklanırken 88 kişi adli kontrol şartıyla, 10 kişi ise ev hapsi tedbiriyle serbest bırakıldı.

Gazetecilik hedefte

2021 yılında, üçü yabancı olmak üzere, en az 54 gazeteci ve basın çalışanı gözaltına alındı. 2 kişi tutuklandı. 250 basın çalışanı hakkında açılan 120 davanın görülmesine devam edildi. Sonuçlanan davalarda 41 gazeteci toplam 87 yıl, 1 ay 14 gün hapis, 45.180 TL para cezası ile cezalandırıldı. 24 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı.

RTÜK cezaları, erişim engellemeleri

2021 yılında en az 1339 habere, 134 internet içeriğine, 40 sosyal medya paylaşımına, en az 5 sosyal medya hesabına ve basın-yayın kurumlarına ait 56 internet sitesine erişim engellendi.

RTÜK tarafından 10 televizyon kanalı, 1 radyo kanalı ve 2 dijital platform olmak üzere toplam 13 yayın kuruluşuna 3 kez program durdurma, toplam 21 milyon 500 bin lira tutarında para cezası verildi. Basın İlan Kurumu tarafından 1 gazeteye toplam 13 gün ilan kesme ve 20 bin 953 TL para cezası, 1 gazeteye ise 4 gün ilan kesme cezası verildi.

Anayasa değişikliği çalışmaları, 2023 yılı Cumhurbaşkanlığı Programı'nda