İran'da Siyasi Arenada Hareketli Günler: Yeni Cumhurbaşkan Kim Olacak?

19 Mayıs 2024'te Azerbaycan sınırındaki Baraj açılışı için bölgeye giderek Azerbaycan lideri İlham Aliyev ile bir araya gelen Reisi'nin helikopterinin düşmesi nedeniyle hayatını kaybetmesi İran'ın dengeleri bozdu.

İran Cumhurbaşkanı Reisi ile beraber Dışişleri Bakanı Hüseyin Amir Abdullahiyan'ın da içinde olduğu helikopterde 8 kişi bulunuyordu.

Dünyayı etkileyen gelişme sonrası İran Cumhurbaşkanlığına geçici olarak Muhammed Muhbir "Cumhurbaşkanı Vekili" sıfatıyla atandı. Dışişleri Bakan Yardımcısı Ali Bakıri Keni ise geçici Dışişleri Bakanı olarak atandı.

SEÇİMLER NE ZAMAN YAPILACAK?

İran Resmi Ajansının haberine göre, Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf ve Yargı Erki Başkanı Gulamhüseyin Muhsin Ejei, seçimlere dair bir görüşme yaptı. Normal şartlarda 2025'te yapılacak olan seçimler yaşanan olağanüstü durumdan dolayı 28 Haziran 2024'te yapılacak.

OLASI ADAYLAR KİMLER?

İran'da henüz resmen adaylar açıklanmış değil fakat potansiyel adaylar basına yansımış durumda. Daha önce 3 defa aday olan Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinajad ve şu an geçici görevi devralan Muhammed Muhbir potansiyel adaylar arasında sayılıyor. Adaylar arasında bulunan Ahmedinajad'ın 2017 ve 2021 seçimlerindeki adaylığı Anayasa Koruyucular Konseyi tarafından veto edilmişti.

İRAN'IN YÖNETİM SİSTEMİ

İran İslam Cumhuriyeti'nde Cumhurbaşkanı seçimleri Anayasanın 114. Maddesinde düzenleniyor. Anayasaya göre Cumhurbaşkanı, dört yılda bir halk oyuyla seçiliyor. İran siyasi sisteminin tepesinde ise "Dini Lider" olarak tanımlanan "Ayetullah" var. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi de onun kontrolü altında bulunuyor. Mevcut lider Ali Hamaney her şeye son kararı veren konumda.

SEÇİM SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR?

İran Anayasasına göre 18 yaşını geçmiş her vatandaş oy kullanma yetkisine sahip. Şii İslam esasına göre düzenlenen devlette, ideolojik olarak bağlı olan her vatandaş Cumhurbaşkanlığına aday olabiliyor. Kadınların adaylığını kısıtlayan bir madde olmamasına karşın kadınlar, Anayasa Koruma Konseyi tarafından sistem dışında bırakılmış. Adayların onayı konsey tarafından veriliyor.

Anayasayı Koruma Konseyi'nin onayladığı adaylar seçimlere katılıyor. Oyların yüzde 50 artı birini alan aday seçimleri kazanıyor. Eğer adaylar yeterli oyu alamazsa seçim bir sonraki cuma günü tekrarlanıyor.