Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası tüm dünyadan gelen çok sayıda arama -kurtarma ekibi arasında İsrail’den ZAKA ekibi de vardı. ZAKA’nın yüzyıllardır Türkiye'de bulunan parşömene yazılı Ester Kitabı’nı depremde zarar gören Antakya Sinagogu'nun enkazından çıkarıp “güvenlik” gerekçesiyle İsrail’e götürdüğünün ortaya çıkması küçük çaplı bir kriz yaşanmasına yol açtı, malum. Parşömenin iade edilmesiyle fazla büyümeden kapandı konu ne mutlu ki.
Dinler tarihi açısından hayli önemli bir belgedir Ester Kitabı, yani orijinal adıyla Megillat Ester. Bu nedenle her şeyden önce Türkiye topraklarında bulunması büyük zenginlik elbette. Megillat Ester, Yahudilerin 2 bin yıldan daha uzun bir süre önce Pers Kraliçesi olan Ester'i andıkları bir bayram olan Purim'in ortaya çıkış öyküsünü anlatır. Bir diaspora hikayesidir aslında.
Ester bir Yahudi'ydi ama kocası Kral’ın bundan haberi yoktu. Kral'ın bir numaralı görevlisi Haman ise Yahudilerden nefret eden biriydi. Ester'in amcası kendisine boyun eymeyince Haman o kadar çok öfkelenmişti ki tüm Yahudileri öldürmeyi planlamıştı bu yüzden. Katliamın hangi gün yapılacağını da kura çekerek belirledi. Kura için kullanılan Farsça bir kelimedir Purim. Allahtan kocasına dinini anlatacak kadar cesur olan Ester sayesinde Haman cezalandırılmış, Yahudiler de katliamdan kurtulmuşlardır.
Dindar kitapların en seküleri
İncil'deki Daniel Kitabı (özellikle 1-6. Bölümler) ya da apokrif Judith ile Tobit kitapları gibi diğer diaspora hikâyelerine benzer ama bu kitapların aksine, Megillat Ester'de açıkça dindar karakterler bulunmaz. Ayrıca dini bir yaşam tarzı da önerilmez.
Yani Megillat Ester, Kutsal Kitap'ta geçen kitapların en "seküler" olanıdır. Bir Yahudi kutsalıdır ama Yahudilere özgü uygulamalara da atıfta bulunmaz. Ama şu var; Tevrat dışında yeni bir bayramın kökenine değinen tek kitap olduğunu söylerler. Bu nedenle aslında “din kitabı” olduğunun söylenmesinde haklılık payı var.
Tevrat’ta geçmez
İlginç olan şudur; Purim, Tevrat’ta hiç sözü edilmeyen bir bayramdır. Megillat Ester, Purim’i "tarihi" bir Yahudi kurtuluş olayı olarak gördüğünden anılmasını zorunlu kılmıştır. Ester’i dinler tarihinin -bence- en ilginç olayı yapan tarafı Tanrı'nın Purim'e uyulmasını emrettiğini söylememesidir. Buna hayli özen gösterir kitap. Tanrı'dan hiçbir yerde bahsedilmez, Purim'in unutulmuş ya da ihmal edilmiş eski bir bayram olduğuna dair hiçbir imada bulunmaz. Purim açıkça yeni bir bayramdır, kökeni yakın zamana dayanır.
Anlaşılıyor ki kutlanmaya devam edilmesi Megillat Ester yüzünden olan Purim’in bir önemi de Yahudi halkının yaşamında önemli bir işlev görmesi halinde ilahi bir emir olmadan da kutlanabilecek daha sonraki bayramların yolunu açmış olmasıdır.
Benim en çok ilgimi çeken tarafı kitapta hem ciddi bir tema hem de komik bir üslubun bir arada olması. Aslında, son derece neşeli, kimilerine göre komik bir kitap da sayılır. Lüks sergilenir hikayede, içki partilerinden söz edilir, şenlik, safahat anlatılır. Belki de bu yüzden tanrının adı hiç geçmez.
Megillat Ester Hıristiyanlık için de değerlidir. Kraliçe Ester, Pers Yahudilerine üç günlük bir oruç tutturduğu, Haman'ın hazırladığı katliamdan kurtulmaları için dua ettiği için önemlidir. Megillat Ester’den Yeni Ahit’te değil, Eski Ahit’te söz edilir.
En Cesur kadın
Elbette inananlarının çıkaracağı dersler vardır Kraliçe Ester’den. Örneğin dua ederek, adı hiç geçmese de Tanrı’ya güvenerek arzu edilene kavuşulacağını öğrenir kişi. Ester; Tanrı’nın, planını gerçekleştirmek için sadık insanları kullanışına da örnektir. İsrail halkının katliamdan kurtuluşunu sağladığı için Ester “en cesur kadın” kabul edilir.
Megillat Ester, bir kadının adının verildiği tek kitaptır. Ulusunun bu kahramanı ilk olarak Hadassah olarak adlandırılmıştı. Ancak İbranice adı “imparatorluk sarayının yararı için yükselen yıldız” anlamına gelen Ester olarak değiştirilmiştir.
Dinler tarihinin en güzel, en acıklı, en komik öykülerinden birini içerir Megillat Ester. Kayıtsız kalmak mümkün değil. Türkiye, Antakya bu güzel hikayeyi içeren bu kitabın ana yurdudur yüzyıllardan beri. Elbette inananları için çok daha değerlidir ama Antakya’ya geri dönmesi yine de daha anlamlı, daha güzeldir.
İsrailli kurtarma ekibi ZAKA’ya teşekkürler. Bize Megillat Ester’i yeniden anımsattığı için.
