Birleşik Kamu-İş'ten "Halkın Enflasyonu" araştırması

Halkın en yoksul kesiminin gelirinin büyük bölümünü ayırmak zorunda olduğu gıda harcamalarında şubat ayında bir önceki aya göre yüzde 1,9 oranında artış yaşandı. Ocak ayında da yüzde 4,2 artan gıda fiyatlarında yılın ilki iki aylık dönemindeki toplam artış ise yüzde 6,6’yı buldu.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun Ar-Ge birimi KAMUAR’ın, Ankara’daki pazar ve marketlerden fiyatlarını her ay düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 77 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının şubat ayı sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre söz konusu sepet için harcanan para son bir yılda (Şubat 2019’a göre) yüzde 34,2 arttı. 12 aylık ortalama fiyatlara göre yıllık artış ise yüzde 45,1 olarak hesaplandı.

Araştırmayla, gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun ortaya konulması amaçlanıyor.

TÜİK’in en son açıkladığı hane halkı Tüketim Harcaması araştırmasına göre 2018 yılında Türkiye’deki en yoksul yüzde 20’lik kesim harcamalarının yüzde 28,7’sini gıda için yaparken, en zengin yüzde 20’lik kesim ise gıdaya en yüzde 15,4 oranında pay ayırdı. Gıdanın harcamalar içerisindeki payı Türkiye genelinde ise yüzde 20,3 olarak ölçüldü. TÜİK ise tüketici fiyatları endeksini hesaplarken gıdanın harcamalar içerisindeki payını 2020 yılı için yüzde 22,77 olarak esas alıyor.  Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar, harcamalarının büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda bulunan yoksulların enflasyonunu zenginlere göre çok daha fazla etkiliyor.

Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor.

Bu arada araştırmalara göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor.

Aylık fiyat artışı 

Şubatta, ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre, buğday unu ve bulgur fiyatlarına bağlı olarak yüzde 0,71oranında azalış yaşanırken, et-balık harcamalarında hem kırmızı hem de beyaz et fiyatlarındaki artışların etkisiyle yüzde 6 oranında artış yaşandı.
Şubatta süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamaları peynir fiyatlarında yapılan indirimler nedeniyle yüzde 3,7 oranında azalırken, katı ve sıvı yağ fiyatlarında ise zeytin yağı fiyatlarındaki yüksek oranlı artışların etkisiyle yüzde 9,6 oranında yükseliş yaşandı.
Meyve harcamalarının yüzde 6,06 oranında arttığı şubat ayında sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 0,1 oranında bir gerileme kaydedildi.
Bakliyat fiyatlarında özellikle kuru fasulye fiyatlarına bağlı olarak yüzde 8,8 oranında artış yaşanırken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında yüzde 0,9 oranında artış oldu.

Gıda fiyatlarındaki değişim (Şubat 2020)

Böylece gıda fiyatlarında şubat ayında ocak ayına göre yüzde 1,9 oranında bir yükseliş yaşanmış oldu.

Aralık 2019'a göre değişim 

Yılın ilk iki aylık döneminde ise gıda harcamalarındaki artış yüzde 6,6 olarak hesaplandı.

Yılın ilk iki aylık döneminde ekmek, un, bulgur grubunda yüzde 2,86, el-balık harcamalarında yüzde 5,7 oranında artış kaydedilirken, süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında yüzde 1,3 gerileme yaşandı.  Bu dönemde yağ fiyatları yüzde 7,6, meyve fiyatları yüzde 6,9, sebze fiyatları yüzde 28,9, bakliyat fiyatları yüzde 5,3, arttı. Diğer gıda maddelerine ilişkin harcamalarda ise yüzde 1,1 oranında azalma yaşandı. 

Son bir yıl 

Gıda harcamalarında yıllık olarak ise (Şubat 2019’a göre)  yüzde 34,23 oranında artış yaşandı.
Şubat ayı itibariyle son bir yılda yılında ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 14, et-balık fiyatlarında 25,7, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 27,8 oranında artış yaşandı.  Bir yıl öncesine göre göre katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 24,19 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 83,9 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 25,9 oranında artış gösterdi.  Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 20,43 diğer gıda fiyatları ise yüzde 38,3 oranında arttı.

Yıllık ortalama

Sepete dâhil edilen ürünlerin son 12 aylık ortalama fiyatlarının bir önceki 12 aylık ortalama fiyatlarla karşılaştırılmasıyla hesaplanan 12 aylık ortalamalara göre de gıda fiyatlarında yüzde 45,1 oranında artış yaşandı.
Yıllık ortalamalara göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatları yüzde 18,9, et ve balık fiyatları yüzde 15,2, süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 41,5, yağ fiyatları yüzde 19, meyve fiyatları yüzde 84,5, sebze fiyatları yüzde 85,7, bakliyat fiyatları yüzde 23, diğer gıda maddelerinin fiyatları da yüzde 35,2 oranında artış kaydetti.