EYT düzenlemesi ile birlikte emekliliğe hak kazanan çalışanların, düzenlemeden faydalanabilmeleri için çalıştıkları iş yerinden emeklilik nedeni ile istifa etmeleri gerekiyor. Çalışanların ayrıca bir ihbar tazminatı ödemesi veya ihbar süresine uyması gibi bir zorunluluğu ise bulunmuyor.

1) Emekliliğe hak kazanan çalışan, çalışmaya nasıl devam edebilir?

EYT kapsamında emekli olmaya hak kazanan çalışan, dilerse iş sözleşmesini emeklilik sebebiyle sonlandırabilir ama çalışan buna işletme tarafından zorlanamaz. Emekli olmaya karar verilmesi halinde iş sözleşmesi sona erer ve feshe bağlı haklar söz konusu olur. Emeklilik şartları gerçekleştiği için iş sözleşmesini sona erdiren çalışan, işverenin de kabul etmesiyle çalışmaya devam edebilir. Bu yeni çalışma yeni bir hizmet sözleşmesine dayanır.

2) İşten ayrılmak veya devam etme tercihi çalışanın tasarrufunda mıdır?

Sosyal güvenlik hakkı Anayasal bir haktır. Bu çerçevede ne zaman ve nasıl emekli olunacağı bireyin kendi iradesine dayanıyor. Tüm koşulları taşıdığı halde kişi ister emekli olur ister olmaz. EYT sebebiyle işverenin tek taraflı olarak çalışanı emeklilik gerekçesiyle işten çıkarma yetkisi yoktur. Çalışanın emekli olması başlı başına bir haklı ya da geçerli fesih nedeni değildir.

Ancak özel sektör işyerlerinde işe başlarken imzalanan iş sözleşmesinde ya da işyeri düzenleyici kurallarında genel işyeri kuralı var ve bu kural o işyerindeki herkese “eşit” ve “objektif” olarak uygulanıyorsa o zaman genel işyeri kuralı olarak emekliliğini hak kazanan kişilerin hizmet akitleri sonlandırılabilir.

Ancak uygulamada işveren ve çalışan anlaşarak emeklilik başvurusu sonrasında iş sözleşmesini yeniden kurarak karşılıklı devam edebilmektedir.

3) Aynı iş yerinde tekrar başlayanlar tazminat almaya hak kazanırlar mı?

Çalışanlar emeklilik sebebiyle emekli olduklarında potansiyel olarak kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Emekli olurken kıdem tazminatını fiilen alan çalışanlar için, emeklilikten önceki çalışma süresi, kıdem tazminatı hesabına katılarak hesaplama yapılamaz. Sadece emekli olduktan sonraki çalışmalar bakımından süre yeniden işlemeye başlar ve kıdem tazminatı hesabı yapılabilir.

Emeklilikte kıdem tazminatını alan çalışanın emeklilik öncesi dönemi ihbar ve kıdem tazminatı alacakları son bulmuştur. Ancak çalışanın da kabul etmesiyle uygulamada bazı işyerlerinde tazminat ödemek yerine bu biriken hakların emeklilik sonrası imzalanan yeni sözleşmeye dahil edildiği tercih edilmektedir.

Çalışan da kabul ederse fiilen tazminat ödeyerek biriken kıdemler sıfırlanmak yerine emeklilik işlemleri için işten çıkış yapıp sonrasında yeni sözleşme ile ilk çalışmadan itibaren kıdem süresinin tespit edilmesi ve biriken hakların çalışana tanınması da mümkündür.

Burada dikkat edilmesi gereken şey, ilk sözleşme dönemi emeklilik sebebiyle (haklı nedene dayalı olarak) sona erdiğinden çalışanın sonradan başlayan sözleşme dönemi nasıl biterse bitsin çalışanın emekli olduğu döneme kadar olan tazminatını ayrıldığı zamandaki ücret ve özlük haklarına göre alması gerektiğidir. Burada ikinci ayrılığın sebebine yoğunlaşarak çalışan mağdur edilmemelidir.

Kişinin emeklilik sonrası aynı iş yerinde veya başka bir iş yerinde çalışmasına engel bir durum yoktur. Sonraki girmiş olduğu iş yerinden de emekliliğini haklı sebep göstererek iş sözleşmesini feshedebilir. İkinci defa kıdem tazminatı talebi haklı sebeptir. Bir kişi en fazla iki defa kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir.

Ancak, emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam eden çalışanın yıllık ücretli izin süresi hesaplanırken önceki ve sonraki çalışma süreleri toplanır. Çünkü yıllık izin, özde bir dinlenme hakkı olup aralıklı çalışmalarda önceki dönem zaman aşımına uğramaz.

Yargıtay, istikrar kazanmış içtihatlarıyla çalışanın emekli olmasının ve kendisine emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı ödenmesinin yıllık izin yönünden sürelerin birleştirilmesine engel oluşturmayacağını kabul etmiştir.

4) İş yeri tazminat vermek istemezse ne olur?

Çalışan emekli olmak istiyorsa tazminatı ödenmelidir. İş veren tazminatı ödemek istemiyorsa, çalışan arabuluculuk başvurusu yapabilir, burada anlaşma sağlanamazsa, işveren karşı dava açılabilir. Taraflar çalışma ilişkisini devam ettirmek isterlerse çalışana ya kıdem tazminatı ödemesi yapılır ya da yeni sözleşmede bu hakediş güvence alınarak yeni çalışma dönemi başlatılabilir.

5) Çalışan işe geri alınacak ise bu ne kadar süre içerisinde olmalı?

EYT kanuna göre; yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde, aynı iş yerinde çalışmaya başlamaları halinde yüzde 5 oranında sosyal güvenlik destek primi indirimi hakkından yararlanması hükme bağlandı. Yani 30 günlük süre içinde aynı iş yerinde çalışan başka iş yerine geçerse indirim söz konusu olmayacak.

Esasında bu durum kanun koyucunun da çoğunlukla çalışanların işe devam edeceğini bildiğini, bu duruma yasal geçerlilik tanıdığını hatta emekli olmak isteyen çalışanların mağdur edilmemesi için, 30 gün içerisinde, aynı iş yerinde çalışmaya başlamaları halinde yüzde 5 oranında prim indirimi teşviki yapmayı anons ettiğini gözler önüne sermektedir.

6) EYT’li çalışanın maaşında ne kadar kesinti olur?

Emekli çalışanlardan yüzde 1 oranında işsizlik sigortası primi alınmıyor. Sadece % 7,5 oranında sosyal güvenlik destek primi kesintisi yapılıyor. Çalışırken emekli maaşının kesintiye uğrayıp uğramayacağı, çalışmaya başlanılan sigortalılık statüsüne göre değişiyor. SGK’lı çalışanların (4A) bu konuda iki seçeneği mevcut. Birincisi aylığını kestirerek çalışmaya devam edebilir. Yani normal sigortalı gibi çalışmak.

İkinci seçenek ise; Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. Böylece çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabilirler. Fakat işveren tarafından aldıkları ücretten yüzde 7.5 oranında SGDP’ye kesiliyor. Emekli maaşında herhangi bir azalma olmuyor.