Erdoğan: 135 milyar dolar
Öztrak: Eksi 42.5 milyar dolar
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak döneminde Merkez Bankası rezervlerinin eksiye geçtiği yönündeki tespitleri grup toplantısında yalanlarken "Damat kadar taş düşsün başınıza" ifadelerini kullanmasına CHP’den hızlı yanıt geldi.
CHP Sözcüsü Faik Öztrak, Erdoğan'ın Merkez Bankası rezervlerinin erimesine ilişkin sözlerine de CHP'nin bu konuda sorduğu 5 soruyu hatırlatarak yanıt verdi. Sorular şu şekilde sıralanıyordu.
Bu satış hangi yöntemle yapıldı?
Bu satış hangi tarihlerde yapıldı?
Hangi kurdan ne kadar döviz satıldı?
Bu ticaretin alıcıları kimlerdir?
Bu satış işleminin altında kimlerin imzası var?
Öztrak soruları hatırlattıktan sonra şunları söyledi:
''Sayın Erdoğan bu soruları biz millet adına soruyoruz. Buharlaşan rezerv sizin şahsi döviziniz değil. Bu döviz rezervlerinde tüyü bitmemiş yetimin hakkı var. Bugün miraç kandili. Böyle bir günde ekşi yemeyenin karnı ağrımaz. Millete çıkar hesabını verir. Ama onun yerine, lafı evirip çeviriyor; Bir de üstüne hakaret ediyorsunuz.''
''Nedir bu telaşınız?''
Faik Öztrak sözlerinin burasında Merkez Bankası'nın tablolarına dayanaraktan rezervlerinin eksi 42.5 milyar dolar olduğunu söyledi.
Öztrak sözlerine şöyle devam etti: "Daha önce 128 milyar doları Pandemi için kullandık” dediniz. Bugün fikir değiştirdiniz. “Para, Merkez Bankası ve Hazine Kasasında” diyorsunuz. Yetmiyor bir de rezervler toparlanıyor diyorsunuz. Rakamlar bana ait değil. Merkez Bankası’nın Uluslararası Rezerv ve Döviz Likiditesi rakamları. 26 Şubat itibariyle, Kasadaki döviz açığı 42,5 milyar dolar. Kedi buradaysa, ciğer nerede? Ciğer buradaysa, kedi nerede? Erdoğan’ın dediği gibi kasada 128 milyar dolar yok, 42,5 milyar dolar açık var. Merkez Bankası kasası 2020 mart ayından sonra sürekli açık veriyor. Biz 2019’un başından damadın görevden ayrıldığı Kasım 2020’ye kadar Satılan 128 milyar doların hesabını sormayacak mıyız? Elbette soracağız. Merkez Bankası daha önce de döviz sattı. Bunları da gün gün açıkladı. Siz bunu neden açıklayamadınız? Eğer yola sağlam bastıysanız. Bunun hesabını verirsiniz. Yok, 'Millete hesap vermem' diyorsanız. Bizim iktidarımızda bunun her kuruşunun hesabını sorarız. Bir de mübarek Miraç kandilinde, TBMM kürsüsünden beddua edip 'Başınıza damadım kadar taş düşsün' diyor. Sayın Erdoğan, siz ve damadınız, ülkeye takoz oldunuz. Biz de dâhil, tüm milletimizin başına taş olup yağdınız."
Mahfi Eğilmez'in rezerv hesabı
Merkez Bankası rezervlerine ilişkin hesaplamalarda eski Hazine Müsteşarı Ekonomist Mahfi Eğilmez, ocak ayında Türkiye’nin net döviz rezervinin ‘eksi 41 milyar dolar’ olarak açıklamıştı.
Eğmez’in yayınladığı yazısı ise şöyle :
Türkiye, 2020 yılında faizi düşük tutabilmek amacıyla döviz satarak kuru kontrol etmeyi denedi. Bu denemenin bir işe yaramayacağını önünde sonunda faizi yükseltmek gerekeceğini yıl boyunca anlattık durduk. Yılın bitmesine iki ay kalana kadar bu politikada ısrar edildi ve döviz satarak kura müdahale etmeye çalışılırken Merkez Bankası’nın döviz rezervleri kullanıldı. Swaplar hariç net rezervler eksiye geçmesine karşın bu politikada devam edildi. Sonrasında bu politikanın çözüm getiremeyeceği anlaşıldı ve TCMB politika faizi yüzde 8,25’den 17’ye kadar yükseltildi. Ne yazık ki giden rezervleri yerine koymak öyle kolay değil.
Aşağıdaki tablo 2020 yılsonundaki rezerv durumunu 2019 yılsonuyla karşılaştırmalı olarak ortaya koyuyor (Kaynak: TCMB / Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Aralık 2020 tablosu, TCMB / Analitik Bilançosu ve TCMB / Döviz Kurları tablolarından yararlanılarak hazırlanmıştır.)
Tablodan görüleceği gibi 2019 yılsonunda net rezervler swaplar hariç 24,1 milyar dolar iken 2020 yılsonunda swaplar hariç net rezervler eksi 41,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiş bulunuyor.
Risk yaratmak dediğimiz mesele budur. Doğru ekonomi politikası enflasyona neden olan temel faktörün TL’nin dış değer kaybı olduğunu görerek faizi zamanında artırmak ve kura müdahale için rezervleri harcamamak olurdu. O zaman rezervler eksi çıkmaz ve dışarıdan bakanlar açısından da ekonomi bu kadar riskli görünmezdi. Ekonomi bu kadar riskli görünmeyince CDS primi düşer Hazine de dış borçlanmayı daha düşük faizle yapabilirdi.
Faizi arttırmayacağız derken ortaya çıkan tablo budur. Sonunda hem rezervlerimizi harcamış olduk hem de faizi arttırmak zorunda kaldık. Üstelik riskleri de yükselttik.
Döviz rezervi nedir?
Uluslararası rezervler, ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklardır.
Uluslararası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlardır:
Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (euro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
Uluslararası standartta altın
Özel Çekme Hakları
Uluslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu
Türkiye'deki altın ve döviz rezervlerini saklamak ve yönetmekle görevli olan kurum Merkez Bankası'dır.
Döviz rezervi ne işe yarar?
Döviz rezervleri özellikle gelişmekte olan ülkelerde şu işe yarar:
Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı olumsuzlukların giderilmesi
Dış borç servisinin düzenli olarak gerçekleştirilmesi
Uluslararası finans çevreleri ile piyasalarda, ülkeye duyulan güvenin artması
