TCMB: Enflasyondaki artışın nedeni gıda fiyatları

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ekim ayında yüzde 85,51 olarak açıklanan yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkının gıda grubundan geldiğini belirtti. TCMB’nin, ekim ayına ilişkin "Aylık Fiyat Gelişmeleri" raporunda şu ifadelere yer verildi:

• Tüketici fiyatları ekim ayında yüzde 3,54 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,06 puan artarak yüzde 85,51 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon enerji ve alkol-tütün-altın gruplarında gerilerken diğer gruplarda yükselmiş, yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkı gıda grubundan gelmiştir. Gıda grubu yıllık enflasyonundaki yükselişte taze meyve ve sebze kaleminin öncülüğünde işlenmemiş gıda alt grubu öne çıksa da fiyat artışlarının grup geneline yayıldığı izlenmiştir.
• Temel mal grubu yıllık enflasyonunda yükseliş eğilimi devam ederken, hizmet enflasyonundaki artışı kiranın yanı sıra akaryakıt fiyatlarının yansımalarının hissedildiği ulaştırma hizmetleri sürüklemiştir. Mevsimsellikten arındırılmış fiyat artışları kira ve hizmet grubunun genelinde zayıflarken, işlenmiş gıdada bir miktar artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir. Enerji grubunda yıllık enflasyon gerilerken, aylık bazdaki artışta uluslararası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak yükselen akaryakıt fiyatları ile şebeke suyu fiyatlarının etkisi öne çıkmıştır. Uluslararası doğalgaz fiyatlarındaki son dönem gelişmeleri, yurt içi enerji fiyatlarına yansımaya devam ederek elektrik üretimi ve gaz imalatı fiyatlarını yükseltmiş ve üretici fiyatlarını yukarı çeken başlıca unsur olmuştur. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir miktar yavaşlarken, yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 3,54 oranında artmış ve yıllık enflasyon 2,06 puan yükselerek yüzde 85,51 olmuştur. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,38 ve 2,36 puan artarak yüzde 77,01 ve 70,45 olarak gerçekleşmiştir.
• Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda, temel mal ve hizmet gruplarının katkıları sırasıyla 1,32, 0,66 ve 0,51 puan artarken, enerji ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,28 ve 0,15 puan azalmıştır.
• Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, önceki aya kıyasla B ve C endekslerinin aylık artışları bir miktar yavaşlamıştır. Fiyat artışları B endeksini oluşturan gruplardan hizmet sektöründe zayıflarken, işlenmiş gıdada bir miktar artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir.
• Hizmet fiyatları ekim ayında yüzde 2,63 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 2,48 puan artışla yüzde 60,24 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon, kira ve ulaştırma hizmetlerinde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiştir. Kirada aylık artış yüzde 4,87 oranında gerçekleşmiş, yıllık enflasyon yüzde 41,24 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, kira alt grubunda aylık artış bir önceki aya kıyasla bir miktar gerilemekle beraber yüksek seviyesini korumuştur. Ulaştırma alt grubunda fiyatlar yüzde 1,97 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 102,20 seviyesine ulaşmıştır. Otobüs ile şehir içi ve havayoluyla yolcu taşımacılığı kalemlerindeki fiyat artışları bu gelişmede öne çıkarken, karayoluyla şehirler arası yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki gerileme Ekim ayında da devam etmiştir. Yemek hizmetlerinin sürüklediği lokanta-otel alt grubunda fiyatlar yüzde 2,64 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 81,92 olarak gerçekleşmiştir. Diğer hizmetlerde ise fiyatlar yüzde 1,82 oranında yükselmiş, bakım-onarım, sağlık hizmetleri, ulaştırma sigortası ve eğlence-kültür dikkat çeken kalemler olmuştur.
• Temel mal grubunda ekim ayında yıllık enflasyon 2,16 puan artışla yüzde 79,65 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiştir. Dayanıklı mal fiyatları (altın hariç) Ekim ayında yüzde 2,57 oranında artmış, bu gelişmede yüzde 8,38 oranında artan beyaz eşya fiyatlarının etkisi belirgin olmuştur. Böylelikle, bu alt grupta yıllık enflasyon yüzde 92,47 seviyesine ulaşmıştır. Yeni sezon etkisinin izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar yüzde 8,43 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 40,63 olmuştur. Diğer temel mallarda fiyat artışları grup geneline yayılırken kişisel bakım ürünleri ve ev ile ilgili temizlik malzemeleri öne çıkan kalemler olmaya devam etmiş, yıllık enflasyon yüzde 85,38 seviyesine ulaşmıştır.
• Enerji fiyatları ekim ayında yüzde 2,37 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 4,92 puan azalarak yüzde 128,06’ya gerilemiştir. Aylık artışta uluslararası ham petrol fiyatlarındaki gelişmeleri takiben akaryakıt fiyatlarında gözlenen yükselişin (yüzde 3,15) etkisi hissedilmiştir. Öne çıkan bir diğer kalem olan şebeke suyu fiyatları önceki aydan sarkan etkilere bağlı olarak bu dönemde yüzde 7,17 oranında artmıştır.
• Öte yandan, uluslararası gelişmelere paralel olarak tüp gaz fiyatlarındaki düşüş (yüzde -1,69) sürmüştür. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon ekim ayında 6,00 puan yükselerek yüzde 99,05 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 9,85 puan artışla yüzde 92,24, işlenmiş gıdada ise 2,42 puan yükselişle yüzde 105,32 olarak gerçekleşmiştir. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler bu dönemde taze meyve ve sebze fiyatlarındaki yükselişin devam ettiğine işaret etmiştir. Diğer işlenmemiş gıdada yumurta, kuruyemiş, pirinç ile çiğ süt fiyat gelişmelerinin yansıdığı sütün yanı sıra kırmızı et fiyatlarındaki artışlar öne çıkmıştır. İşlenmiş gıda fiyatlarında görülen yüzde 3,33 oranındaki artışta ise ekmek-tahıllar başta olmak üzere, peynir ve diğer süt ürünleri, şeker ile bağlantılı ürünler ve konserve sebze ürünleri etkili olmuştur.
• Alkollü içecekler ve tütün ürünleri grubunda ekim ayında fiyatlar üretici firmalar kaynaklı artışlar sonucunda yüzde 3,30 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 4,60 puan düşüşle yüzde 77,88 olmuştur. Alkollü içecek fiyatları yüzde 2,18, tütün ürünleri fiyatları ay ortasında yapılan artışlarla yüzde 3,39 oranında yükselmiştir. Yurt içi üretici fiyatları ekim ayında yüzde 7,83 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 6,19 puan artışla yüzde 157,69 olmuştur. Ana sanayi gruplarına göre bakıldığında, bu gelişmede temel belirleyicinin enerji grubu üretici fiyat artışı (aylık bazda yüzde 26,50) olduğu izlenmektedir. Aylık fiyat gelişmeleri sektörler bazında incelendiğinde, elektrik ve doğal gaz fiyat ayarlamalarını takiben önemli artışlar gösteren elektrik-gaz-buhar ve iklimlendirme ile ham petrol-doğal gaz sektörlerinin yanı sıra giyim eşyası, rafine edilmiş petrol ürünleri, inşaat ile bağlantılı olan metalik olmayan mineral ürünler ile içecek sektörlerindeki fiyat artışlarının belirgin olduğu görülmüştür.