Ekonomi piyasalarına yönelik arka kapı müdahaleleri ile tartışma konusu haline gelen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 28 Mayıs sonrası göreve başlayan yeni ekonomi yönetimi ile birlikte eski uygulamalara son verirken, ekonomide parasal sıkılaşma sürecine başlanıldığını açıklamıştı.

Birçok uygulamada değişikliğe giden TCMB, en önemli hamlesini 21 Aralık 2021 tarihinde hayata geçirilen Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin tasfiyesi noktasında attı. Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğler aracılığı ile Eylül ayından itibaren 700 milyar liranın üzerinde erime gerçekleşen KKM'deki düşüş, son haftalarda durma noktasına geldi.

8 Aralık 2023 tarihli Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) raporuna göre son hafta itibarıyla KKM'deki çıkış 13,4 milyar liraya gerilerken, Kur Korumalı Mevduat havuzundaki toplam para 2 trilyon 700 milyar 940 milyon liraya geriledi.

Zorunlu karşılık ve KKM uygulamasına dair kısıtlamaların ardından haftalık 70 milyar liranın üzerinde erime sağlanan uygulamanın son haftalarda sert şekilde düşüş göstermesi, TCMB'yi harekete geçirdi.

TCMB'DEN BANKALARA 'ÖRTÜLÜ FAİZ' TALİMATI

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in 2024 yılının sonu itibarıyla tamamen sona erdirilmesini hedeflediği uygulamada yeniden çıkışların hızlanması için Türk lirası mevduatına doping talimatı verildi.

Ekonomist Serhat Gürleyen, TCMB'nin bankalara yönelik örtülü şekilde faiz talimatı vermiş olmasının muhtemel olduğunu belirterek, son aylarda rekor kıran TL mevduatının arkasında "KKM'yi düşürme" hedefinin yattığını açıkladı.

TCMB'nin Aralık ayının başında yayımladığı rapora göre, bankalar 2023 yılında yüzde 65 seviyesinde bileşik faize ulaşan TL mevduat faizi sunarak son 21 yılın rekorunu kırdı.

Bankaların Türk lirası mevduat oranları 32 günlük seviyede yüzde 45'in üzerine çıkarak 2002 yılından bugüne görülen en yüksek seviyeye çıkarken, KKM'deki düşüşlerin önüne geçebilmek için Merkez Bankası'ndan yeni bir talimat geldi.

TL MEVDUATININ UÇMASI DOLARDA BASKI YARATABİLİR

KKM'de halihazırda bulunan 100 milyar liraya yakın paranın yeniden döviz tevdiat hesaplarına yönelmesi, ekonomistler tarafından 'yeni bir kur şoku yaşanabilir' uyarılarına neden olurken, sistemdeki paranın tasfiyesi için en ideal yol ise TL mevduatının cazip hale getirilmesinden geçiyor.

Ekonomistler, mevcut Türk lirasının dövizden dönüşümlü KKM'lerden çıkışlar için yeterli fırsat sunmadığını belirtirken, TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan'ın "Artık TL'ye geçiş zamanı gelmiştir" ifadelerini kullanması, mevduat faizlerinde yeni bir artış beklentisine neden oldu.

KKM'yi kısıtlayacak yeni bir karar ile paralel olarak TL mevduat faizlerinin yukarı çıkması, sistemden çıkan paranın TL'ye yönelmesine ve dolar/TL paritesinde anlamlı bir düşüş yaşanmasına neden olabilir.

1 MİLYON LİRANIN ÜZERİNDE PARASI OLANLARA AYRI TEKLİF SUNULUYOR

Ekonomist Murat Muratoğlu'nun iddiasına göre bankalar, normal müşterilerine sunduğu yüzde 45 seviyesinin üzerindeki mevduat faizlerinin yanı sıra, KKM'den çıkışları daha cazip hale getirebilmek için kur korumalı hesabı olan müşterilere yüzde 55 ila 60 seviyelerine ulaşan faizler teklif etmekte.

İlk aşamada bu uygulama için 1 milyon TL kotası konulduğu iddia edilirken, TCMB'nin dönüşüm hedeflerini yakalayamayan bankalara yönelik yüksek cezalar vereceğinin belirtilmesi üzerine birçok banka, yüklü bakiyesi bulunan müşterilini KKM'ye geçirebilmek için adeta yarışa girdi.

Son 3 ayda Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasında bulunan toplam paradan 700 milyar liranın üzerinde bir çıkış yaşanması, şu anda yaşanan ekonomik tedbirlerin daha gevşek halde uygulanmasına neden oluyor olsa da, ilerleyen günlerde Merkez Bankası'nın muhtemel döviz ataklarını önlemek için yeni kısıtlamalara gitmesi bekleniyor.