Afrika çöllerinden Avrupa'ya eco elektrik ithalatı

Kuzey Afrika çölleri Avrupalı ​​tüketiciler için elektrik üretecek ancak bu elektriği iletmek için denizaltı kabloları hala bir zorluk olmaya devam ediyor .

Ara bağlantılar 2030 yılına kadar Avrupa elektrik sisteminde daha önemli bir rol oynayacak. Kuzey Afrika bol miktarda güneş radyasyonu sunmaktadır. Akdeniz Afrika ülkeleri isminde "Güneş kuşağı", genel olarak Avrupa'nın ancak kıskanabileceği çok istikrarlı ve güvenilir bir nesile sahip olabilir. Ve yatırımcılar bunda potansiyel görüyorlar.

Rystad Energy tarafından yakın zamanda yapılan bir analiz, Kuzey Afrika'dan Avrupa'ya önerilen ara bağlantıların, 24 GW üretim kapasitesinde olduğu tahmin edilen enerjiyi aktarabileceğini ortaya çıkardı. Bunun gerçekleşme olasılığı nedir?

Afrika ile Avrupa'yı birbirine bağlayan ara bağlantılar yeni bir fikir değil. Şu anda Fas'ı İspanya'ya bağlayan her biri 700 MW kapasiteli iki yüksek gerilim kablosu bulunuyor. İki ülkeyi birbirine bağlayan üçüncü bir kablo geliştirme aşamasındadır.

Toplamda, Birleşik Krallık ile Fas'ı birbirine bağlayan üç büyük Xlink şu anda yapım aşamasındadır; Yunanistan ve Mısır arasındaki GREGY girişimi; Tunus ve İtalya arasında Elmed. Rystad Energy'nin kıdemli yenilenebilir enerji ve enerji analisti Nived Das Takotatil, "Bu ara bağlantılar proje geliştirme ve finansman açısından diğerlerinden öne çıkıyor" dedi.

Ona göre, şu anda küresel yüksek ve ultra yüksek gerilimli denizaltı kablolarının arzı yılda yaklaşık 9.000 km'dir. Avrupa'nın iddialı projeleri için bu yeterli olmayacak. Rystad Energy, geliştirilmekte olan ve 2030 yılına kadar yılda 16.000 km'ye ulaşabileceği açıklanan üretim kapasitesini dikkate alarak, talebin o zamana kadar 75.000 km'ye ulaşabileceğini öngörüyor.

Bu büyük bir zorluktur, ancak aşılması halinde Avrupa'nın enerji karışımına çeşitlilik katacak önemli bir ara bağlantı potansiyeli bulunmaktadır. Takotatil, "Xlinks, GREGY ve Elmed-Tunita'yı da eklerseniz toplam 7,2 GW'a ulaşıyor" diyor. “Bu aslında Avrupa'ya (yılda) 50 TWh'nin üzerinde ihracat anlamına geliyor. Bu, çeşitlendirme için iyi bir başlangıç ​​noktasıdır…”

FAS'TAN BİRLEŞİK KRALLIK'A

Fas, 2024 yılında Avrupa ile bağlantısı olan tek Afrika ülkesiydi. İspanya ile iki bağlantı halihazırda faaliyette, üçüncüsü yolda ve şimdi Kuzey Avrupa ile bağlantı kurmaya yönelik iddialı bir proje yürütülüyor.

Eğer meyvesini verirse "Xlinks" dünyanın en büyük ara bağlayıcısı olacak. Plan, Fas'tan Birleşik Krallık'a 4.000 kilometrelik yüksek gerilim doğru akım (HVDC) kablosunun döşenmesidir. Xlinks, Birleşik Krallık elektrik sistemi operatörüyle iki adet 1,8 GW ara bağlantı için şebeke bağlantıları konusunda anlaştı. Rystad Energy'ye göre Xlinks, Fas'ta 7 GW güneş ve 4,5 GW rüzgar kapasitesinin yanı sıra 22,5 GWh pil inşa etmeyi planlıyor.

Proje bazı yatırımcıların ilgisini çekti. 2023'te Fransız kuruluşu Total Energies 20 milyon £ yatırım yapıyor; Octopus Energy ve Abu Dhabi Ulusal Enerji Şirketi de bu projeye katılıyor. Projeyi İngiliz süpermarket Tesco'nun eski patronu Dave Lewis yönetiyor. Projedeki diğer önemli isimler arasında Arap geliştirici ACWA Power'ın eski başkanı ve CEO'su yer alıyor.

Proje, Birleşik Krallık sularına döşenecek yaklaşık 370 kilometrelik HVDC kabloların yanı sıra Fas'taki yenilenebilir enerji kaynaklarını Britanya trafo merkezine bağlayan son 14 kilometrelik kara kablolaması için Birleşik Krallık Hükümeti'nden bir Kalkınma Onay Emri (DCO) gerektirecek.

Hiçbir engel ve zorluk yok. Proje geliştiricisi, HVDC denizaltı kabloları üretecek bir tesis kurma göreviyle XLCC adında ayrı bir şirket kurdu. XLCC, 2022'de planlama onayını aldı. Ancak sadece 2024 sonbaharında tesis projesi için 20 milyon pound tutarında bir miktar fon bulundu.

TUNUS'TAN İTALYA'YA

Kuzey Afrika ile İtalya arasında uzun süredir planlanan bağlantı, Akdeniz'in her iki yakasındaki sektör paydaşlarının Elmed ara bağlantı projesinin başarılı olmasını istemesiyle tartışmalara yol açmaya devam ediyor. Büyük duyurular büyük paralarla desteklendi ve şimdi 2028 gibi erken bir tarihte hizmete girmesi bekleniyor.

Elmed projesi yıllardır yürütülüyor ve bu süre zarfında önemli bir hükümet desteği sağladı. Bu proje, Tunus ile Sicilya arasında 600 MW kapasiteli 220 km uzunluğunda bir denizaltı HVDC kablosunun döşenmesini ve Tunus'un Bon Yarımadası'nı İtalya'nın en büyük adasının güney kıyısına bağlamasını içeriyor.

Proje geliştiricileri enterkonnektörü 2028 yılına kadar tamamlamayı hedefliyor ancak Tunus'ta siyasi ve ekonomik çalkantılara neden olan 2024 seçimlerinin etkilerinin tam olarak ne olacağı belli değil. Yine de güven yüksek çünkü projenin ana sponsoru olan Avrupa Yatırım Bankası (AYB) girişimin arkasında yer alıyor.

Zorluklara rağmen Tunus hükümeti ve iletim sistemi operatörü STEG, Elmed'i işletmeye alma konusunda kararlı görünüyor. İtalyan elektrik operatörü Terna da benzer motivasyonla Elmed'in bölgeye getireceği yeni teknolojiler konusunda Tunuslulara eğitim desteği sağlama sözü verdi.

Avrupa Birliği için bu ara bağlantı, politika yapıcıların "Avrupa'nın gaz ithalatına bağımlılığını azaltma" umuduyla eyleme geçmek isteyeceği ağların "çeşitliliğini" artırıyor. Tunus'taki proje, yenilenebilir kaynaklardan ve yeşil hidrojenden enerji üretimi konusunda Avrupa Birliği ile daha geniş bir enerji işbirliğinin bir parçası.

Haziran 2024'te Tunus Sanayi, Enerji ve Maden Bakanlığı elektrik ve enerji dönüşümü genel müdürü Belhassen Chiboub, Elmed projesini uluslararası ilişkiler açısından "stratejik" olarak nitelendirdi.

MISIR'DAN YUNANİSTAN'A

Bağlantının ilk aşamasının ve planlanan toplam kapasitenin yarısının 2023 yılına kadar hazır olması planlanıyordu ancak projenin arkasındaki şirket bu tarihi 2029'a erteledi. İlk aşamanın yatırım maliyetinin 2,5 milyar euro olduğu bildirildi ve mevcut mali durumu belirsiz.

2023 Raporları Mısır'daki mali kriz ve para birimindeki devalüasyonun ardından projenin yeni fizibilite çalışmalarının sürdüğünü öne sürüyor. Öte yandan Kıbrıs şu anda diğer AB elektrik ağlarıyla bağlantısı olmayan tek AB üye ülkesidir ve hâlâ "büyük ölçüde fosil yakıtlara bağımlıdır". Avrupa Birliği açısından Kıbrıs'ın entegrasyonu ve eko-yükümlülüklerinin gerçekleştirilmesi projenin ana hedefleri arasında yer alıyor.

Mısır için EuroAfrica ara bağlantısı, ülkeyi bölgesel bir enerji merkezi olarak konumlandırma stratejisinin bir parçası. Ülke, Mısır'ın uçsuz bucaksız çöllerinde inşa edilen büyük fotovoltaik projelerinden Avrupa'ya enerji sağlamak için bol güneş ışığından yararlanma potansiyeli görüyor. Komşu Suudi Arabistan da eyleme katılmak istiyor. Halihazırda 3 GW iletim kablosuyla Mısır'a bağlı. Yunanistan ve Suudi Arabistan şebekelerini birbirine bağlayan doğrudan bir kablo için de fizibilite çalışmaları sürüyor.

Bu arada GREGY projesi de gelişmeye devam ediyor. Girit'in batı kıyısını çevreleyen güzergah boyunca 3 GW'lık taşıma yapacak 950 km'lik Yunanistan-Mısır kablosunun ara bağlantısını sunuyor . 2023 sonbaharında Proje, 2024 yılı başında Avrupa Birliği'nin "ortak ilgi alanına giren projeler" proje listesine dahil edildi. Nihai çalışmalara karar vermek için istişareler başlatıldı.

Proje geliştiricisi Copelouzos Group, ara bağlantının Mısır'da inşa edip işleteceği toplam 9,5 GW üretim kapasitesine sahip yenilenebilir tesislerden güç alacağını söyledi.