22 Yılda 3 Trilyon Dolar Vergi Ödedik: Kişi Başı Ödenen Vergi Hayal Gücümüzün Ötesinde

Hazine ve Maliye Bakanlığı 2024 bütçesini tutturmaya çalışırken yeni kaynak peşine düştü. Borsa İstanbul ve kripto yatırımlarına işlem vergisi, gayrimenkullere ilişkin bir çok indirim ve istisnanın kaldırılması gibi adımlar konuşuluyor. 22 yılda devletin şirket ve vatandaşlardan yaklaşık 3 trilyon dolar vergi aldığı hesaplandı. Bu rakam kişi başı 35 bin dolar vergi ödendiği anlamına geliyor.

Vergi şu anda Türkiye'nin en önemli gündem maddesi. Özellikle Borsa İstanbul'a getirilmesi düşünülen işlem vergisi haberi çok konuşuldu. Habertürk'ten Rahim Ak'ın haberine göre yatırımcılar, getirilmesi düşünülen bu verginin bir yandan şirketlere halka arzlar yoluyla önemli oranda kaynak sağlayan diğer yandan Türkiye'ye gelmesi beklenen global fon akımlarının önemli adresi olan borsanın bu iki işlevini sekteye uğratacağını düşünüyor.

Borsaya ilişkin vergi çalışmalarının sadece Maliye tarafında yapılması yani sermaye piyasaları bürokratları ve yetkililerinin henüz son sözlerini söylememiş olmaları bu vergiye ilişkin olasılıkları da beraberinde getiriyor. Maliye eğer beklenen işlem vergisini getirirse (onbinde 2 olarak düşünülüyor) bu vergi ile yılda en iyi ihtimalle 5-6 milyar lira vergi alabilecek.

16,1 TRİLYON LİRA TOPLANDI

2002 yılından bu yana 22 yılda devlet yaklaşık 3 trilyon dolar vergi toplamış. Türk Lirası ile vatandaş ve şirketler tam 16,1 trilyon liralık vergiyi devlete ödemiş. Tabii ki çoğunluğu vatandaş. Şirketlerin toplam vergiler içindeki payı yüzde 10'un altındayken yeni yeni yüzde 15'e çıkmış. 22 yılda toplanan verginin kişi başı karşılığı ise ortalama 35 bin Dolar anlamına geliyor.

Son 22 yıla baktığımızda Türk Lirası bazında en fazla vergi geçen yıl 5,1 trilyon lira (Kaynak GİB) olarak alındı.Artan enflasyonla birlikte son 3 yıldaki vergi tutarı Türk Lirası bazında katlandı. Ancak Dolar bazında bakıldığında en çok vergi, Türkiye ekonomisinin parladığı dönemler olan 2012 ve 2013'te 178'er milyar Dolar olarak toplandı. 2002'de 41 milyar Dolar ile başlayan yıllık vergi tabii ki ekonomideki büyümeye de paralel tam 4 kattan fazla artarak 176 milyar Dolara ulaştı. Geçen yıl özellikle deprem nedeniyle 3 puan artırılarak yüzde 25'e çıkarılan Kurumlar Vergisi ve 2 puan artırılarak yüzde 20'ye çıkarılan KDV'nin etkisi de büyük oldu. Diğer yandan enflasyon nedeniyle artan fiyatlar dolayısıyla ÖTV ve KDV'deki artış da vergi gelirlerini patlattı.

GAYRİMENKULE İLİŞKİN DÜZENLEME ÇOK OLACAK

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıkladığı indirim ve istisnaların hangilerinin ortadan kaldırılabileceğine bakılacak olursa Maliye koridorlarında dolaşan dedikodular öncelikle kripto varlıkların satın alınmasında onbinde 4 oranında işlem vergisi alınmasının kesin olduğunu ortaya koyuyor. Anlaşılan o ki önemli değişiklikler gayrimenkullere ilişkin olacak.

Şu anda bir ev, işyeri, arsa vb gibi gayrimenkul alımında elde 5 yıl tutulup satılırsa vergi ödenmiyor. İşte bu 5 yıllık sınır büyük ihtimalle kalkacak.

Diğer yandan Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları'na (GYO) sağlanan vergi avantajlarının da kaldırılması veya kar payı dağıtımının zorunlu tutulması ile buradan vergi alınması planlanıyor. Bu alanda önemli bir değişiklik daha var. Gayrimenkullerin gerçek alım satım berdeli üzerinden harç ve diğer vergilerin alınması için artık ekspertiz raporu istenecek. Ayrıca boş ev vergisi alınması da gündemde.

Halka açık olmayan anonim şirketlerin 2 yıl elde tutulduktan sonra hisselerinin el değiştirmesine getirilen vergi avantajı da büyük ihtimalle artık olmayacak.