İsrail-Hamas savaşıyla beraber daha sık duyar olduk ama Rehine Takası, iki taraf açısından da uzun zamandan beri uygulanan bir yöntem. Aslında yapılan taraflar arasında mahkumların değiş tokuşudur. Son savaş patlak vermeden önce özellikle Filistinli direniş grupları İsrail’de hapiste bulunan Filistinlileri bu yolla alabilmekteydi İsrail’in elinden. Hizbulah da öyle.
Şunları anımsatayım örnek olarak; İsrail 2006 yılında Hamas tarafından esir alınan İsrailli asker Gilad Şalit karşılığında 1.027 Filistinliyi serbest bırakmıştı 2011’de. Hizbullah da iki İsrail askerinin cesedini verip beş militanı kurtarmış, 199 Hizbullah mensubunun da cesedini almıştı İsrail’den. Afgan Talibanı'nın da 2016'dan beri rehin tuttuğu iki Batılı akademisyeni, hapisteki üç üst düzey mensubu karşılığında serbest bıraktığı biliniyor. Bir tür mücadele biçimine dönüştüğü bile söylenebilir takasın.
Ancak rehine değiş tokuşunun yapılması sanıldığı kadar kolay olmuyor. Şu anda başlamış olan rehine ya da esir takasının gerçekleşebilmesi için Katarlı arabulucular Hamas yetkilileriyle acil görüşmeler yaparak, İsrail hapishanelerindeki 36 Filistinli kadınla çocuğa karşılık Gazze'de Hamas tarafından tutulan İsrailli kadınlarla çocukların serbest bırakılmasını müzakere etmişti. Kolay bir süreç değildir.
Güçlerin orantılı olmadığı durumlarda rehin ya da esir takası çok sık yapılıyor. Bazı pazarlıklar için de rehin ya da esirler kullanılabiliyor. Rehinelere sahip olmanın kimi başarılı sonuçları da var tabii. İran rehine krizi buna örnektir.Bu krizin Jimmy Carter’ın başkanlığını sona erdirdiğine inanılır. İslam devriminden kısa bir süre sonra, Kasım 1979'da İranlı öğrenciler Tahran'daki ABD büyükelçiliğini basarak 53 Amerikalıyı 444 gün boyunca rehin almıştı. Nisan 1980'de rehineleri güç kullanarak kurtarma girişimi, bir ABD helikopterinin bir jet uçağına çarpması sonucu sekiz askerin ölümüyle sonuçlanmıştı. Carter seçimleri Ronald Reagan'a karşı kaybetmiş, görevdeki son günlerini rehinelerin serbest bırakılması için müzakerelerle geçirmişti. İran’ın işine yarayan rehin alma tutumu Hamas ile İsrail’in de işine yarayabiliyor sonuçta.
TAKAS’IN ALTERNATİFLERİ
Peki hiç mi alternatifi yok rehine takasının? Bir kaç alternatif var elbette. Biri tabii ki diplomatik baskı mekanizmalarını harekete geçirmektir. Bu, rehineleri elinde tutan grup ya da birey üzerinde baskı kurmak için diğer ülkeler ya da uluslararası örgütlerle birlikte çalışmayı gerektirir. En radikal alternatif askeri operasyondur. İsrail güçleri, Hamas’ın 7 Ekim'de İsrail'in güneyindeki bölgelere yaptıkları saldırı sırasında esir aldıkları bir kadın askeri kurtarmıştı örneğin. Ama askeri operasyonlarda her zaman aynı sonucu almanın bir garantisi yok.
Bir başka alternatif ise rehinelerin serbest bırakılmasını sağlamak için müzakereler yapmaktır. Bu da aracılarla ya da doğrudan rehineleri elinde tutan grup ya da bireyle ortak çalışmayı gerektirir. (Şu anda İsrail ile Hamas’ın da yaptığı bu). Son olarak, her türlü riskine rağmen rehin alanlarla müzakere etmemek de bir alternatif. Bunların tümü rehine takasının alternatifidir. Bazı durumlarda, olumlu sonuç alındığı biliniyor bunlardan.
TAKAS’IN RİSKLERİ DE VAR
Rehine takası genellikle son çare olarak düşünülür tabii ki. Kimi riskleri de yok değildir. Bunlardan biri, takasın başka gruplar ya da bireyler tarafından daha fazla rehine alınmasını teşvik edebilir bir uygulama oluşudur. Sonuç alındığını bilen her örgüt ya da devlet bunu uygular. Ayrıca serbest bırakılan rehine ya da esirin takas sonrası yeniden benzeri faaliyetlere dönmesi de risk kabul edilmelidir. Buna ek olarak, takasın taraflardan biri ya da her ikisi tarafından bir zayıflık işareti olarak algılanması riski de son derece ciddidir. Nihayet, kamuoyunun takası adaletsiz olarak algılaması ya da serbest bırakılan mahkumların başka suçlar işlemesi halinde kamuoyunda tepkiye yol açması riski de vardır.
İsrail ile Hamas arasındaki rehine takası çok önemli tartışmalardan, karşılıklı tavizlerden ulaşılan bir uzlaşının sonucudur yani. Büyük risklerine rağmen gerçekleşebilmiştir.
Filistin bağımsızlığına kavuşuncaya kadar çatışmaların yaşanacağı biliniyor. Dolayısıyla karşılıklı esir ya da rehine değişiminin bir şeylerin sonu olduğu kanısına da düşülmemeli.
Daha çok tanık olacağız benzerlerine.
