Merkez Bankası’nın Türkiye’nin doğalgaz ithalatını yapan kuruluşu BOTAŞ’a altı ayı aşkın süredir döviz satışı yapmadığı ne zamandır dikkat çekiyordu. Uluslararası haber ajansı Bloomberg daha önce Ankara’nın Moskova’dan doğalgaz ödemelerinin bir yıl ertelenmesini istediğini yazmıştı. İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı, eski Büyükelçi Ahmet Kamil Erozan da aylar öncesinden Türkiye’nin Rusya’ya doğalgaz ödemelerinde vade talep ettiğini söylemişti. Merkez Bankası’ndan aylardır BOTAŞ’a döviz satışı yapılmaması bu talebin kabul edildiğini gösteriyor. Az buz değil, 20 milyar dolarlık ödemenin ertelendiği tahmin ediliyor.
Önceki gün açıklanan 2022 yılı bütçe gerçekleşmeleri bunun teyidi oldu. Mahfi Eğilmez ve Uğur Gürses, bütçe verilerini incelediklerini yazılarında doğalgaz ödemelerinin ertelenmesinin bütçe açığının ciddi tutarda daralmasını sağladığını kaydettiler. Eğilmez, “Bütçe açığı 139 milyar lira olarak görünüyor. Oysa buna BOTAŞ’ın 2022’de ödemesi gereken 250 milyar lira eklersek gerçekte olması gereken açık 400 milyar liraya ulaşıyor” diye yazdı.
Uğur Gürses de Eylül ayında açıklanan Orta Vadeli Program’da 2022 yılı bütçe açığının 461 milyar TL olarak öngörüldüğünü hatırlatarak, “Peki ne oldu da birkaç ayda 139 milyar TL’ye düşüverdi?” diye sordu. Onun verdiği cevap da aynıydı: “BOTAŞ’ın Rusya’dan satın aldığı doğalgaz için yapması gereken ödemenin ertelenmesine dair şimdiye dek teyit edilmeyen bir söylentinin gerçeklikte yerini bulması ile ilgili olmalı”
BOTAŞ’a doğalgaz ödemeleri için her yıl bütçeden ciddi tutarlarda transfer yapılıyor. Erteleme kararı bu transferin olması gerekenin çok altında kalmasını sağladı. Böylece 461 milyar lira olarak öngörülen 2022 yılı bütçe açığı 139 milyar liraya iniverdi.
Borcun ertelenmesi ödenmeyeceği anlamına gelmiyor. BOTAŞ’ın Rusya’ya 20 milyar dolarlık borcu on yıl vadeli konut kredisi olmadığına göre çok geciktirmeden, büyük olasılıkla içinde bulunduğumuz 2023 yılında ödenecek. Bu, seçimden sonra gelecek iktidarın sırtına şimdiden ağır bir yük yüklemiş durumda. Muhalefetin kaldırma sözü verdiği vergilerin bir kısmı sırf bu nedenle bir süre daha yürürlükte kalmak zorunda.
Diğer yandan BOTAŞ’a yapılacak döviz satışının katlanması, yurt içinde dolar talebini daha da artıracak. Bu da TL üzerinde zaten mevcut olan değer kaybı baskısını daha da şiddetlendirecek.
Bunları seçimden sonra çok konuşacağız. Bu yazıyı en kritik soruyu sorarak bitirmek istiyorum: Rusya Türkiye’den 20 milyar dolarlık alacağını neden erteledi? Moskova, seçim yılında bu kadar büyük bir alacağın ertelenmesinin Türkiye’nin içişlerine karışmak anlamına geldiğini bilmiyor olamaz. Bunu bile bile bu ertelemeyi neden yaptı?
Akla gelen ilk yanıt, Moskova’nın muhalefet karşısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı tercih etmesi. Bu, ortada vadede Türkiye-Rusya ilişkilerini ciddi şekilde zedeleyecek bir tavır.
İkinci olasılık, bunun bir al-ver olması. Moskova’nın 20 milyar dolarlık alacağı ertelemesi karşılığında Ankara’nın ona denk bir şeyler verdi. Rusya’ya yönelik uluslararası ambargoları düşünecek olursak, bu da ortada vadede Türkiye’nin başına ciddi sorunlar çıkarabilecek bir durum.
