“Ben demiştim” imasında bulunduğumu sanmazsınız umarım. Gerçekten ilgisi yok, Sri Lanka’dan sonra kriz yaşayacak ülkeler arasında Pakistan’ı da saymış olmam “görünen köy kılavuz istemez”le açıklanabilecek bir tahmine dayanıyordu. Kimsenin anlamadığı, bilmediği bir durumu önceden gördüğüm yok yani.
13 Temmuz 2022 tarihli yazımda “Zaten nerdeyse her yıl, ‘Çökmekte Olan Ülkeler Listesi’nde yer alan Pakistan'da ciddi hem de çok ciddi kriz patlak vermek üzere. Çünkü bu ülkenin de döviz rezervleri en düşük seviyede. Bir önceki Başbakan İmran Han'ın popülist politikaları sayesinde ticaret açığı 39 milyar dolara çıkmıştı. Durum o kadar kötü ki, yeni Başbakan Şehbaz Şerif'in ilk önceliklerinden biri, Suudilerden, verecekleri 4,2 milyar dolarlık krediyi artırmalarını istemek olacak” demiştim.
Resmi varlıklar pazara düştü
Bir buçuk hafta geçmeden derin ekonomik krizdeki Pakistan’ın devlet varlıklarını yabancı ülkelere satacağına ilişkin haberler geldi. 14 Temmuz'da Uluslararası Para Fonu (IMF) ile 1,17 milyar dolarlık fonun serbest bırakılması konusunda anlaşmaya varan Pakistan’da hükümet artan dış borç nedeniyle yabancı ülkelere varlık satışı yapacak haberlere göre. Çarpıcı olan şu hükümet bu kararı çıkarmak için o kadar acele etti ki, konuya ilişkin tüm prosedürleri atladı. Yüksek enflasyon, paradaki değer kaybı, artan dış borç gibi sorunlarla boğuşan Pakistan’da ilk kez görülüyor bu prosedürleri yok sayma tutumu. Temerrüde düşülmesini önlemek için çıkarılan karar Hükümetler Arası Ticari İşlemler Yönetmeliği 2022 olarak adlandırılıyor.
Engelleyen altı yasa geçersiz
Pakistan yasalarında ülke varlıklarının herhangi bir yabancı kişi ya da hükümete satılmasını önleyen altı yasa var. Şirketler Yasası, Özelleştirme Komisyonu Yönetmeliği, Kamu İhale Düzenleme Kurumu Yönetmeliği, Kamu-Özel Ortaklığı Kurumu Yasası, Pakistan Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Yasası ile Menkul Kıymetler Yasası adını taşıyan bu yasaların hepsi son çıkarılan yasa ile geçersiz kılındı. Gerçekten hayret.
Sadece bununla sınırlı değil satış; hükümet iki LNG yakıtlı elektrik santrali arazisinin makineleriyle birlikte yabancı ülkelere satışını engelleyen tüm yasa ya da yönetmelikleri de kaldırmayı planlıyor. Bunu yaparken devleti de baypas etmek istiyor tabii. Ayrıca, Şehbaz Şerif liderliğindeki hükümet, yönetmelikle, devlet şirketlerinin varlıklarının, hisselerinin yabancı ülkelere satışına ilişkin itiraza yol açabilecek ayrıntılara karşı da yasal kılıf uydurdu.
BAE’ye satış
Benzer şekilde hükümet yine, temerrüde düşmeme gerekçesiyle petrol ile gaz firmalarının, devlete ait enerji santrallerinin hisselerinin Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) 2 milyar ila 2,5 milyar dolar arasında bir fiyata satılmasına ilişkin yönetmeliği de onayladı.
Pakistan mahkemelerinin bu tür "devre dışı bırakma hükümlerini" kabul etmediğini de belirterek devam edeyim. Mayıs ayı başlarında, BAE İslamabad'ın Pakistan'ın önceki borçlarını ödemediğini öne sürerek ek nakit mevduat sağlama talebini reddetti. Borç içindeki ulus yardım için Uluslararası Para Fonu'na başvurdu bu kez.
IMF Pakistan da dahil olmak üzere diğer birçok Asya ülkesinde Sri Lanka benzeri bir kriz yaşanacağı konusunda uyarılarda bulunmuştu. İmran Han'ın Başbakanlıktan uzaklaştırılmasından sonra, yeni hükümet yakıt sübvansiyonlarını sona erdirerek yakıt fiyatlarını yaklaşık yüzde 90 oranında artırmıştı. Dahası, terörün vurduğu ülkede yükselen enflasyon hayatı çekilmez hale getirdi. Pakistan'ın yıllık enflasyon raporuna göre, ülke bu yıl Haziran ayında yüzde 21,3 ile enflasyonda rekor seviyeye ulaştı. Rakamlar son 13 yılın en yüksek rakamlarıydı.
Fazla çay içmeyin
Ülkedeki durumun kötülüğüne Planlama Bakanı Ahsan İkbal'in ülkenin ithalat girdisini azaltmak için vatandaşları içtikleri çay miktarını azaltmaya çağırması kanıt gösterilebilir. Pakistan Devlet Başkanı Arif Alvi henüz kararnameyi imzalamadı. Ama imzalamasına kesin gözüyle bakılıyor.
Şunu en sona sakladım; Pakistan hükümeti ülke mahkemelerinin, devlete ait varlıkların yabancılara satışına yönelik itiraz başvurularını kabul etmesini de yasakladı.
Nasıl?
Çöküş hukuksuzlukla daha da çabuk geliyor, değil mi?
