10 günlük seferberlik: Marmara Denizi didik didik incelenecek
ODTÜ Bilim-2 gemisiyle 10 günlük kış seferine çıkan 13 bilim insanı, Marmara Denizi'ndeki mevsimsel değişimleri gözlemleyecek, oksijen değerlerini ölçecek ve Türkiye'de ilk defa bir denizin karbon yutma kapasitesini hesaplayacak.
Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezi (DEKOSİM) Ulusal Deniz Araştırmaları Altyapı Merkezi Projesi ve TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BİDEB) Öncü Araştırmacılar Programı desteğiyle, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü koordinasyonunda 2017'de başlattığı MARMOD Projesi kapsamında, Marmara Denizi'ndeki çalışmalar devam ediyor.
Bu kapsamda 13 bilim insanı, ODTÜ Bilim-2 gemisiyle 10 gün sürecek kış seferine çıktı. Projeyle bilim insanları, denizin kış dönemindeki durumunu inceleyecek, denizde 120 ayrı noktada oksijen, bulanıklık, deniz suyu sıcaklığı ve tuzluluk ölçümü yapacak. Seferde ayrıca Marmara Denizi'nin karbon yutma kapasitesi hesaplanacak.
'Marmara'da mevsimsel değişimleri bilmiyoruz'
Kış seferiyle ilgili ODTÜ Bilim-2 gemisinde değerlendirmede bulunan MARMOD Proje Sorumlusu ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, gerek kendilerinin gerekse de başka kurumların yıllardır Marmara Denizi'nden veriler topladığını belirtti. Doç. Dr. Yücel, "Bu verilerin gösterdiği ortak bir nokta var, o da maalesef Marmara'daki oksijen kaybı... Bunu durdurmak ve ekosistemi sağlığına geri kavuşturmak için MARMOD projesi başladı" dedi.
Özellikle ekosistemi ve sağladığı oksijeni geri kazanmak için bilimsel bir veri tabanına ve bir öngörü sistemine ihtiyaç bulunduğunu dile getiren Doç. Dr. Yücel, şöyle devam etti:
"MARMOD Faz 1 çalışması, bununla başladı. Oksijen kaybını durdurmak için önce bir model sistemi kuruldu ve ilk öngörüler oluşturuldu. Ardından 2020 yılında daha kapsamlı, deniz seferlerinin olduğu MARMOD Faz 2 çalışması başladı. Marmara'da mevsimsel değişimleri bilmiyoruz. Örneğin, şu an içinde bulunduğumuz kış aylarında veri çok az. Özellikle kritik mevsim dönüşleri var, akıntıların değiştiği noktalardan veriler çok az. Bu boşlukları gidermek için hem modelleme çalışmaları hem de mevsimsel seferler devam ediyor."
'Bilim-2 kış seferi çok geniş bir gözlem sisteminin bir parçası'
MARMOD projesinde daha çok denizin oşinografik yani sıcaklık, tuzluluk, denizdeki biyolojik üretkenlik, bulanıklık ile oksijen ve besin tuzları gibi biyokimyasal parametrelere baktıklarını kaydeden Doç. Dr. Yücel, "Oksijen sorununun asıl kaynağına inmeye çalışıyoruz. Azot, fosfor yükleri ve bunlara bağlı biyolojik üretim, oksijen kaybının en büyük nedeni. Bu parametrelere odaklanmış durumdayız. Marmara Denizi'nde geniş ölçekte oksijen kaybı trendi devam ediyor. Şu an içinde bulunduğumuz seferde özellikle 20 metreden sonra birçok balık türünün stres altına girdiği oksijen değerlerine ulaşıyoruz, 80 ila 100 metreden sonra neredeyse sıfırın altına inen değerler var" diye konuştu.
Marmara Denizi'nin doğusunda, İzmit, Çınarcık ve Adalar etrafında bu durumun çok ciddi sorun oluşturduğuna değinen Yücel, elde ettikleri ilk verilerin sonucuna göre azot, fosfor ve besin tuzu yüklerinin devam ettiğini, oksijen azlığı durumunun değişmediğini aktardı. Bilim-2 kış seferini, Marmara Denizi'nde kurmaya başladıkları çok geniş bir gözlem sisteminin parçası olarak tanımlayan Doç. Dr. Yücel, Marmara Denizi'nin tabanına sabitledikleri dört ayrı gözlem sistemi olduğunu, bu sistemlere bağlı, üzerinde farklı derinliklerden örnekler alan sensörlere sahip şamandıralar bulunduğunu aktardı. Sistemlerin şu an daha çok 100 metre altı derinlikte çalıştıklarını anlatan Doç. Dr. Yücel, "Bu 4 nokta, gemimiz ve enstitümüze yeni kazandırdığımız mobil sistemler, veri toplama kapasitemizi çok artıracak" ifadelerini kullandı.
'Denizlerimizdeki karbondioksit seviyesi ilk defa ortaya çıkmış olacak'
Kış seferiyle birlikte Türkiye'de ilk defa deniz ile atmosfer arasındaki karbondioksit gazı alışverişini ölçeceklerini bildiren Doç. Dr. Yücel, "Buna Marmara Denizi ile başlıyoruz, Karadeniz ile devam edeceğiz önümüzdeki günlerde. Gemi hareket ettikçe yüzey suları gemideki laboratuvarımıza pompalanıyor. Burada karbondioksit, pH sensörleri var. Bunlar çok hassas. Denizin asiditesini, ne kadar karbondioksit içerdiğini hesaplıyor" dedi.
Denizlerin insan kaynaklı karbondioksitin en büyük emicisi olduğunu işaret eden Yücel sözlerini şöyle sürdürdü:
"Kendi denizlerimizin ne kadar çok karbondioksit emebildiğini, bu akışların ne kadar olduğunu bilmiyoruz çünkü ölçülmemiş. Karasal sistemlerin yutak kapasitesinin hesaplanması gerektiği gibi denizlerin kapasitesinin de hesaplanması gerekiyor, şu anda bunun ilk adımını atmış durumdayız. Sürekli veri toplamamız ve büyük alanları incelememiz gerekiyor. Bu seferde yaptığımız çalışma bu. Çanakkale Boğazı'ndan başladık, Rize, Hopa'ya kadar, bütün münhasır denizel bölgemizi kapsayacak şekilde açıklara da çıkarak bütün alanı tarayacağız. Verilerle, denizlerimizdeki karbondioksit haritası ilk defa ortaya çıkmış olacak, buradan da yutak kapasitesini hesaplayacağız."
Doç. Dr. Yücel, "Dünyadaki benzer örneklerine bakarak, beklentimiz, Karadeniz ve Marmara Denizi'nin karbon tutma kapasitesinin yüksek olabileceği yönünde" değerlendirmesinde bulundu.
Hamsi tehlikede : Uzmanlardan 'hamsi avı yasaklansın' çağrısı
