Japon Balığının Gerçekten 3 Saniyelik mi Hafızası Var ?
Hiç bir odaya girdiğinizde, içeri ne için geldiğinizi tamamen unuttuğunuz oldu mu? Bu sinir bozucu deneyimi sıklıkla bir Japon balığının hayatıyla karşılaştırırız, sanki her zaman ne yaptıklarını unutuyorlarmış gibi.
Peki Japon balıklarının aslında 3 saniyelik bir hafızası var mı? Kısa cevap HAYIR .
Peki bu durumda onların gerçek hafıza süreleri ne kadardır ve neden bu kadar çok insan hala bu zavallı balıkla dalga geçmektedir?
Akvaryumunuzun içinde yüzen Japon balıkları ( Carassius auratus ) düşündüğünüzden çok daha akıllıdır. Bilim insanları onların hafıza yeteneklerini 1960'tan beri biliyor olsalar da, onların aptal olduğu yönündeki efsane hâlâ geçerliliğini koruyor. Aslında insanlar genellikle balıkları küçümser, ancak bazıları şempanzelerden (evrimsel olarak konuşursak akrabalarımız) daha akıllı olabilir.
Bu Efsane Nasıl Çürütüldü?
Bu efsanenin nereden geldiği belli olmasa da onu çürütmek kolaydır. Avustralya'dan Rory adında 15 yaşındaki bir çocuk, bu iddianın ne kadar saçma olduğunu kanıtlamak için basit bir deney yaptı.
Akvaryumunun bir tarafına kırmızı bir Lego parçası koydu ve yanına yiyecek bıraktı. Japon balığı başlangıçta korkudan Lego'dan kaçındı, ancak biraz eğitimden sonra yabancı nesneye alışmış gibi görünüyordu. Sonunda Japon balığı kırmızı Lego'yu yiyecekle ilişkilendirmeye başladı.
Bunu, Japon balığını bir hafta boyunca Lego parçasını koymadan besleyerek test etti. Eğer hafızası zayıfsa, Rory'nin Lego parçasını geri koyması, tıpkı ilk seferinde olduğu gibi Japon balığını korkutup kaçırmalıydı. Ancak Rory, balığın Lego parçasına doğru eskisinden daha hızlı yüzdüğünü buldu ve bu da bu balıkların bilgiyi etkili bir şekilde koruyabildiğini gösterdi.
Bilim insanları, Japon balıklarının öğrenme ve hafıza yeteneklerini daha iyi anlamak için yıllar boyunca Japon balıkları üzerinde buna benzer pek çok deney gerçekleştirdi.
Avustralya'dan Kevin Warburton, çalışmasında Japon balıklarının yiyecek bulmak için yer işaretlerini kullanabildiğini açıkladı.
Birkaç farklı balık grubu, ilgili balık tanklarında aynı noktalarda beslendi, ancak bazılarının, yiyecekleri daha hızlı bulmalarına yardımcı olacak 'yer işaretleri' vardı. Bir dönüm noktası örneği, yiyeceklerin bırakılacağı yerin hemen yanındaki Lego sütunuydu. Dönüm noktasını görebilen balıklar, yiyecek verilmeden önce bile %95 oranında doğru noktaya gitti. Karşılaştırma yapmak gerekirse, bir dönüm noktası olmayan balıklar, yaklaşık %60 oranında ilk olarak doğru yere gitti.
Balıklar yalnızca kötüden kaçınmayı ve iyiyi aramayı hatırlamakla kalmaz, aynı zamanda yaşadığımız kasabalarda sokaklarda nasıl gezindiğimiz gibi, kendi hatırlama sistemlerini de geliştirebilirler.
Bir Şeyi Gerçekte Ne Kadar Süre Hatırlayabiliyorlar?
Japon balıklarının tek bir maruz kalma sonrasında bir şeyi ne kadar süreyle hatırlayabildiğini belirlemek zor olsa da, uzun süreler boyunca hatırlayıp öğrenebildikleri açıktır.
Plymouth Üniversitesi'ndeki araştırmacılar tarafından yürütülen bir araştırma, Japon balıklarının 3 aylık bir süre boyunca öğrenme yeteneğini test etti. Japon balıklarına önce yiyecek alabilmek için bir kaldıraca basmayı öğrettiler. Bu çalışmadaki Japon balıklarının tümü, eğitimlerinden sonraki yedi gün içinde bunu yapmayı başardı, ancak Japon balığı aynı zamanda daha da havalı bir şey yapmayı öğrendi!
Araştırmacılar, yiyeceğe erişebilecekleri zamanı kısıtlayarak çıtayı yükseltti. Japon balıkları yiyecek istediklerinde kola basmak yerine, yalnızca uygun zamanda kola doğru gidiyordu. Bu veriler Einstein benzeri zekayı kanıtlamasa da balığın bazı şeyleri kesinlikle 3 saniyeden daha uzun süre hatırlayabildiğini gösteriyor.
Balık hafızasının çeşitli nedenlerden dolayı nasıl çalıştığını bilmek önemlidir. Belki de hevesli bir balıkçısınız ve o ödül levrek tahminini sürdürmek için yemlerinizi ne sıklıkta değiştirmeniz gerektiğini bilmek istiyorsunuz. Belki tatile çıktığınızda suya bağlı evcil hayvanlarınızın sizi unutacağından endişeleniyorsunuz. Hayat kurtaran yeni ilacınızın hafızayı etkileyip etkilemediğini belirlemeye çalışan bir bilim adamı bile olabilirsiniz.
Dizocilpine gibi bazı önemli ilaçların hafızayı bozduğundan şüpheleniliyor. Hatta bazı araştırmacılar durumun böyle olup olmadığını belirlemek için yola çıktılar ve Dizocilpine'in aslında Japon balıklarının hafızasını önemli ölçüde bozduğunu buldular.
Son Söz
Nemo'yu bulmak hepimizin su evcil hayvanlarımızı daha da çok sevmesine neden oldu, ancak gerçekte bu balıklar filmlerde gösterildiğinden daha akıllıdır. İlgi ve farkındalık eksikliği, bu kısa hafıza efsanesinin uzun süre sürdürülmesine yol açmıştır. Japon balıklarının hafızasına olan merakınızın sebebi ne olursa olsun, 3 saniyeden çok daha fazlasını hak ediyorlar.
