“Öğretmenliği kutsallık üzerinden tanımlamak yerine, bir meslek olarak profesyonelleştirmek hem öğretmenlerin hem de eğitim sisteminin yararınadır.”

“Profesyonellik, öğretmenin mesleki gelişiminin de profesyonel kişi ve kurumlarla yapılması demektir. Hatta öğretmenin mesleki gelişimi için kişisel bütçe verilmelidir. Profesyonellik, öğretmenin mesleki gelişiminin takip edilmesi, yönlendirilmesi ve gelişimine destek verilmesi anlamınada da gelmektedir.”

İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Devrim Akgündüz ile öğretmenlik mesleği üzerine konuştuk.

Devrim hocam ile öğretmenlik mesleğine nasıl bakıyorsunuz?

Öğretmenlik, tarih boyunca toplumlarda saygın bir konuma sahip olmuştur. Bu saygınlık, genellikle “öğretmenlik kutsaldır” ifadesiyle dile getirilmiştir. Ancak, öğretmenliğin kutsallık üzerinden idealize edilmesi, mesleğin gerçeklerini gölgede bırakmaktadır. Oysa öğretmenlik, yüksek bilgi ve beceri gerektiren, sürekli gelişim isteyen bir profesyonel meslektir.

Kutsallık algısında nasıl sorunlar görüyorsunuz?

Öğretmenliği kutsal bir görev olarak görmek, mesleği duygusal bir çerçeveye oturtarak gerçekçi değerlendirmeleri zorlaştırmaktadır. Örneğin: Kutsallık algısı, öğretmenlerin emeğinin “görünmez ve değer görmez” olmasına neden olmaktadır: “Kutsal bir görev yapıyorsunuz, fedakârlık yapmanız normaldir” anlayışı, öğretmenlerin mesleki haklarının geri plana atılmasına ya da mesleki hakların talep edilmesinin öğretmenlerin hakkı değilmiş gibi algılanmasına yol açabiliyor. Kutsallık vurgusu, öğretmenlikte esas olan pedagojik bilgi, alan bilgisi ve mesleki yeterlilik gibi unsurları ikinci plana atabiliyor.

Öğretmenlik neden profesyonel bir meslektir?

Öğretmenlik, belirli bir uzmanlık ve sürekli mesleki gelişim gerektirir. Bu da öğretmenliği “kutsal” bir görevden çok, bir profesyonellik çerçevesinde tanımlamayı gerektirir. İşte bazı nedenler: Bilgi ve beceri gerektirir: Öğretmenlik, sadece bilgiyi aktarmak değil aynı zamanda öğrencinin potansiyelini ortaya çıkarmayı amaçlar. Bu, pedagojik bir formasyon ve psikolojik bilgi gerektirir. Eğitim, sürekli değişen bir alan olduğu için, öğretmenlerin de kendilerini yenilemesi gerekir. Yeni teknolojiler, öğrenme modelleri ve öğrencilerin ihtiyaçları öğretmenlerin sürekli öğrenmesini zorunlu kılar. Öğretmenlik, uluslararası düzeyde tanımlanmış standartlara sahiptir. Örneğin, mesleki etik ilkeleri ve öğretim yöntemleri tüm dünyada kabul edilen kriterlere göre değerlendirilir.

Peki öğretmenlerin profesyonel olarak odaklanacağı görevleri nelerdir?

Öğretmenlerin öncelikle eğitim ve öğretimle ilgili görevleri vardır. Bunlar şu şekildedir: Öğrencilerin akademik başarısını artırmak için ders planları hazırlamak. Çağdaş öğretim yöntemlerini kullanarak öğrencilere rehberlik etmek. Öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak farklı öğrenme ihtiyaçlarına uygun stratejiler geliştirmek. Öğrencilerin akademik ve sosyal gelişimlerini takip ederek geri bildirim sağlamak.

Öğretmenlerin mesleki gelişim ile ilgili görevleri de bulunmaktadır: Yeni öğretim teknikleri ve teknolojileri hakkında bilgi edinmek ve uygulamak. Eğitim konferanslarına, atölyelere ve seminerlere katılarak sürekli mesleki gelişimi sağlamak. Öğretim materyalleri ve içeriklerini güncel tutmak.

Öğretmenler rehberlik ve danışmanlık alanına dair de şu görevleri yerine getirirler: Öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal sorunlarına çözüm bulmalarına yardımcı olmak. Öğrencilere kariyer planlama ve hayat becerileri konusunda rehberlik etmek. Velilerle düzenli iletişim kurarak öğrencilerin gelişimi hakkında bilgi paylaşmak.

Öğretmenlerin sınıf yönetimi görevleri: Sınıf içinde olumlu bir öğrenme ortamı oluşturmak. Öğrenciler arasında saygılı ve destekleyici bir ilişkiyi teşvik etmek. Disiplin sorunlarını pedagojik yöntemlerle ele almak.

Öğretmenler değerlendirme ve geri bildirim ile ilgili de şu görevleri yaparlar: Öğrencilerin gelişimlerini değerlendirmek için sınavlar, projeler ve etkinlikler hazırlamak. Değerlendirme sonuçlarına dayanarak öğrenme sürecini iyileştirmek. Öğrencilere gelişim alanları hakkında geri bildirim sağlamak.

Devri hocam öğretmenlerin yaptıkları kadar yapmaması gereken ve profesyonellik içinde değerlendirilmeyen işler var mıdır?

Var tabi. Onları da şu şekilde ifade edebiliriz.

Tamirat ve bakım işleri: Okulun boya, onarım veya temizlik gibi işler, ilgili teknik ekiplerin görev alanıdır. Öğretmenlerin bu görevleri yapmaları ve iyi birer örnek olarak sunmaları kabul edilebilecek bir durum değildir.

Bahçe, oyun ve atölye alanları düzenleme: Bu alanların düzenlenmesi özel ekipler ya da okul dışı görevlendirmelerle yapılabilir.

Ağır fiziksel işler, taşıma veya montaj gibi işlerin öğretmenlerden beklenmesi hem sağlık açısından risklidir hem de mesleki odaklanmayı olumsuz etkiler.

İdari evrak işleri: Öğretmenlerin asli görevleri idari evrak işleri değildir. Bu bürokratik işler için personel görevlendirilmelidir.

Eğitimin niteliğini artırmaya katkı sağlamayan, sadece formaliteleri yerine getirmeye yönelik evrak doldurma veya rapor hazırlama gibi işler. Bu evrak doldurma işleri öğretmeni meşgul etmekte, eğitimi aksatmaktadır.

Okulun kaynak bulma, bağış toplama gibi finansal işler, öğretmenin görevi değildir. Okulun ihtiyaçları MEB tarafından karşılanmalıdır. Bağış ancak teşviklerle ve gönüllü olarak yapılabilir, bu da öğretmenin görevi değildir.

Okul güvenliğiyle ilgili görevler, profesyonel güvenlik görevlileri tarafından yürütülmelidir.

Hocam son olarak öğretmenlerin profesyonel görevleri ve hakları arasındaki nasıl bir ilişki vardır?

Öğretmenlerin profesyonel görevleri ile özlük hakları arasındaki ilişki, eğitim sisteminin sürdürülebilirliği ve niteliği açısından kritik bir öneme sahiptir. Öğretmenlerin görevlerini yüksek bir motivasyonla, nitelikli ve etkili bir şekilde yerine getirebilmeleri, özlük haklarının bu profesyonelliği destekleyecek düzeyde olmasına bağlıdır.

Profesyonellik, öğretmenin yaptığı her çalışmanın karşılığının verilmesi demektir. Ve asıl unsur maaştır. Öğretmenin maaşı ders ücreti, tazminat, ödenek vb. olmaksızın emsal meslek grupları ile aynı olmalıdır. Ve profesyonellik, öğretmenlerin maaş yerine bunlara yönelinmemesini gerektirir.

Öğretmenlerin görevlerini profesyonelce yerine getirmeleri, görevlerin yerine getirilmesinin şeffaf ve ölçülebilir şekilde denetlenmesi, görevini yerine getirenlerin maddi olarak haklarının verilmesi, görevini yerine getirmeyenlerin ya da eksik yerine getirenlerin görevlerini eksiksiz yerine getirmelerinin sağlanması için önlemler alınması, görevini eksiksiz yerine getirmenin yanı sıra ekstra olarak daha fazla değer katanların ise yine şeffaf ve somut ölçülebilir kriterlerle ödüllendirilmesi, bu ödüllendirmelerin sadece belge şeklinde ya da memuriyet ölçütleri ile değil ciddi maddi teşviklerle yapılması gerekir. Herkese verilen bir başarı belgesi, başarı belgesi değildir. Profesyonellik, profesyonelliğe yakışır bir şekilde ödüllendirmeyi ve hatta yükseltilmeyi sağlamalıdır.

Özetle, profesyonellik görevini tam olarak yerine getirmeyi gerektirir. Görevini yerine getirenin alkışlanması gerekmez. Görevinde üstün başarılar gösterenler alkışlanmalıdır. Görevini tam olarak yerine getirmeyenlerin de görevden uzaklaştırılması değil tam yerine getirmelerinin sağlanması için çaba gösterilmelidir. Hiç kimse siyasi emellerini öğretmenlerin hakları üzerinde gerçekleştirememelidir.

Profesyonellik, önceden belirlenmiş kriterlere göre dışarıdan müdahale edilemeyen atamaları, yükseltilmeleri, ödülleri ve tüm hakları kapsamalıdır. Her unsur, kriterleri karşılayanların yarışı şeklinde değerlendirilmelidir. Kriterleri sağlayan atanır, kriterleri sağlayan yükseltilir, kriterleri sağlayan ödüllendirilir, kriterleri sağlayan belgelendirilir. Yönetici kafasına göre bunların hiçbirinde söz sahibi olmamalıdır.

Profesyonellik, öğretmenlerin meslek bilincinin oluşması ve birbirine çıkarsız desteği gerektirir. Yani, görevde olan bir öğretmene yapılan kötü davranış ya da muamelenin tüm öğretmenler tarafından sahiplenilmesi anlamına gelir. Ataması yapılmayan öğretmene görevdeki öğretmenin desteğini, görevdeki öğretmene ataması yapılmayan öğretmenin desteğini sunması anlamına gelir.

Profesyonellik, öğretmenin mesleki gelişiminin de profesyonel kişi ve kurumlarla yapılması demektir. Hatta öğretmenin mesleki gelişimi için kişisel bütçe verilmelidir. Profesyonellik, öğretmenin mesleki gelişiminin takip edilmesi, yönlendirilmesi ve gelişimine destek verilmesi anlamında da gelmektedir.

Öğretmenliği kutsallık üzerinden tanımlamak yerine, bir meslek olarak profesyonelleştirmek hem öğretmenlerin hem de eğitim sisteminin yararınadır.

Sevgili hocam değerli bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin...