Euro geçen hafta 18 liranın da altına inerek 17.8 TL’ye kadar geriledi. Yoksa iktidarın dediği oldu ve “Türkiye ekonomi modeli” sayesinde Türk Lirası değer kazanmaya mı başladı? Madem öyle bu “başarıyı” neden kimse kutlamıyor?
Cevap basit, çünkü TL, Euro karşısında güçlenirken dolar karşısında değer kaybetmeye devam ediyor. Dolar 18.47 TL’ye yükselerek tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü. Bütün göstergeler doların TL’nin dolar karşısında değer kazanmaya devam edeceğine işaret ediyor.
Yani “Türkiye ekonomi modelinin” işe yaradığı falan yok. Modelde vaad edilenin aksine cari açık kapanmıyor, her geçen ay daha da artıyor. Geçen yılı 14 milyar dolarlık cari açıkla kapatmıştık. Açık bu yılın ilk 7 ayında 36.5 milyar dolara yükseldi. Yıl sonunda 60 milyar doları da aşması bekleniyor. Oysa “Türkiye ekonomi modeli”ne göre bunun tersinin olması, ihracatın ithalattan daha hızlı artması, cari açığın kapanması ve içeride döviz bollaşınca Türk Lirası’nın dolar karşısında değer kazanması gerekiyordu. Olmadı.
Öyleyse Euro neden düşüyor? Çünkü Euro dolar karşısında düşüyor. Euro/dolar paritesi bu yılın başında 1.15 seviyesindeydi. Olmaz denilen şey yazın oldu ve Euro / Dolar paritesi 1’in de altına indi. Orada da durmadı. Parite 1’in altına indikten sonra da düşmeye devam etti ve geçen hafta Euro dolar karşısında 0.97’in altına geriledi. Birçok uzman Euro/Dolar paritesinin 0.90’a kadar gerileyebileceğini söylüyor.
Peki Euro dolar karşısında neden düşüyor? Bunun birkaç nedeni var. En güncel ve en önemli neden, Amerikan Merkez Bankası (FED) arka arkaya çok yüksek faiz artırımları yapması. FED geçen hafta 75 baz puanlık bir faiz artırımı daha yaptı. Bununla bu yıl yaptığı faiz artırımlarının toplamı 300 baz puanı, yani 3 puanı buldu. Yılbaşında FED’in politika faizi yüzde 0-0.25 arasındaydı. Şimdi yüzde 3-3.25 arasında. Ve burada da durmayacak, faizi yüzde 4.75’e kadar yükseltecek. FED faizi neden artırıyor? Çünkü enflasyon Amerika’da son 40 yılın zirvesine çıktı. Politika faizi enflasyonla mücadelenin yollarından biri (Cumhurbaşkanımız duymasın.)
Enflasyon Avrupa’da da son 40 yılın zirvesinde. Avrupa Merkez Bankası da o nedenle Temmuz’da 50, Eylül’de 75 baz puanlık faiz artırımları yaptı. Ama çok geç kaldı. FED şimdiye kadar 5 faiz artırımı yapmışken Avrupa Merkez Bankası (ECB) iki tane yapabildi. Bundan sonra da FED kadar cesur davranamayacağını piyasalar görüyor. Euro’nun dolar karşısında değer kaybetmesinin nedenlerinden biri bu.
Avrupa Merkez Bankası neden ürkek davranıyor? Çünkü Güney Avrupa ülkelerinin dağ gibi borçları var. İtalya, Portekiz, Yunanistan gibi ülkelerde kamu borcu çok yüksek. (İtalya’da kamu borcunun milli gelire oranı yüzde 150’nin üzerine çıkmış durumda.) Bu ülkeler Almanya’ya göre daha yüksek faizle borçlanıyorlar. Avrupa Merkez Bankası’nın politika faizi arttıkça bu ülkelerin borçlanma maliyeti artacak. Bu nedenle Avrupa Merkez Bankası’nın faiz artırımlarında hızlı gitmesine karşılar. Rusya-Ukrayna savaşını da bunlara ekleyelim… Avrupa Birliği Rusya’ya sert yaptırımlar koydu. Rusya da misilleme olarak Avrupa’ya verdiği doğalgazı kesti. Başta Almanya ve İtalya olmak üzere Avrupa’daki dev sanayi tesisleri doğalgazla çalışıyor. Şimdi gaz bulamadıkları için ya üretimi kesecekler ya da çok pahalıya buldukları için zarar edecekler. Savaş Avrupa ekonomisini ağır bir durgunluğa sürüklüyor. Amerika’nın ise tuzu kuru. Savaş ona çok uzakta. Ve zaten kendi gazını kendisi üretiyor.
Euro işte bu nedenlerle dolar karşısında değer kaybediyor. Dolar karşısında düşünce Türk Lirası karşısında da düşüyor. Nebati’den bu nedenle kutlama mesajı yok.
