Bir Kuşak Bir Yol projesiyle ilgili olarak Çin’e 7 milyar dolar borcu olan Sri Lanka’nın, bunun bir bölümünü 100 bin maymun yollayarak ödeyeceği haberleri kimilerini güldürebilir. Devletlerarası ilişkilerde birbirlerine borcu olan ülkeler ödemelerini kendi seçtikleri tarzda yaparlar isterlerse. Dolayısıyla tuhaf gelse de “alan razı satan razı” olduktan sonra kime ne?

Ekonomik getirisi var

Sri Lanka’nın borcunu ödeme biçimine, her ne kadar gülümseme uyandırsa da söyleyecek laf yok yani. Ama bu vesileyle bu güzel ülkenin kadim maymun sorununa değinelim biraz. Çünkü Sri Lanka’nın belki de en can yakıcı sorunlardan biridir bu. Maymunlar ekinlere zarar verdikleri, yiyecek aramak için köyleri bastıkları, bazen insanlara saldırdıkları için zararlı olarak görülüyor ülkede. Biraz da bu yüzden, nakit sıkıntısı da çekildiğinden Çin’den en azından bu yolla yardım almış oluyorlar. Sri Lanka'lı yetkililere göre maymunlar Çin’deki binden fazla hayvanat bahçesine yollanacak.

Sri Lanka üç maymun türüne ev sahipliği yapıyor. Bunlar içinde en çok sorun yaratan ya da tehdit oluşturanı “endemik toque” türü makak maymun. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği'nin (IUCN) kırmızı listesinde nesli tehlike altında gösterilien bir hayvan bu. Ancak Sri Lanka bu yıl maymunlar, tavus kuşları, yaban domuzları da dahil olmak üzere birçok hayvanı koruma listesinden çıkararak çiftçilere onları öldürmeleri için yeşil ışık yaktı.

Maymunlar, çiftçilerin mahsullerini yok etmekle kalmıyor, evlerden yiyecek çalıyor, bazen insanlara saldırıyor, ortalığı birbirine katıyor anlatılanlara göre. Maymunlarla dev sincaplar her yıl yaklaşık 100 milyon hindistan cevizini yok ederek 6,638 milyon Sri Lanka rupisi (19.3 milyon dolar) zarara yol açıyormuş. Hayli fazla.

Bir araştırmaya göre yabani hayvanlar 2022 yılının ilk yarısında 30,215 milyon Sri Lanka rupisi (87.5 milyon $) değerinde maddi kayba yol açan mahsul hasarından sorumlu tutuluyor. Ciddi bir ekonomik krizle karşı karşıya olan ülke için bu son derece olumsuz bir durum.

Yetkililer hayvanların yerlerinin değiştirilmesi ya da kısırlaştırılmaları gibi kimi önlemleri düşünüyor ama yer değiştirmenin pek işe yaramayacağını savunananlar var. Kısırlaştırma şimdilik en iyi yöntem diyenler olduğu gibi.

Endişe: Maymunların akıbeti

Sorun o kadar karmaşık ki, ülke Çin’e bir kısmını vererek hem borcunu ödemeye hem de maymunlardan kurtulmaya çalışıyor ancak maymunların Çin’e yollanması dünya çapında bir endişe doğmasına yol açtı. Çevreciler maymunların başına Çin’de kötü işler gelebileceğine inanıyorlar. Örneğin laboratuvarlarda denek olarak kullanılacağı korkusu var çevrecilerde. Çin’in neden bu kadar çok maymun istediğine de anlam veremediklerini söylüyor çevreciler. Eti için mi yoksa tıbbi araştırmalarda kullanmak için mi sorusu soruluyor.

Şu anlaşılmalı tabii; hiçbir hayvan, elbette Sri Lanka’nın maymunları da, insanın düşmanı değil. Bilinçli bir kötülük yaptıkları düşünülebilir mi? Ama onları yerinden yurdundan, doğal yaşam alanlarından eden plansız, kâra dayalı endüstriyel tarım sorumludur olan bitenden. Yüzlerce yıldır Sri Lanka’da sorun olmayan maymunların bugün sorun(!) olmasının nedeni bu. İnsan-hayvan çatışmasının da sorumlusu kahrolası kapitalizmdir tabii ki.

Bakın, sözümona başına bela olduğu iddia edilen o maymunlar ülkelerinin Çin’e olan dış borcunun ödenmesinde nasıl işe yarıyor?

Sri Lanka’da olsam milletvekili seçimlerinde o maymunlardan birini aday gösterirdim.

Borcunu ödeyebiliyorlarsa memleketi de yönetebilirler.

Yanlış mıyım?