Daha Nijer darbesinin sonuçlarının ne olduğunu, özellikle Fransa’yı nasıl etkilediğini gereğince konuşamadan bir darbe haberi de Gabon’an geldi. Eğer darbe başarıya ulaşırsa bu 2020’den bu yana Batı-Orta Afrika’da Gine, Sudan, Çad, Mali, Burkina Faso ile Nijer'in ardından gerçekleşen yedinci darbe olacak.

Sarbonne’lu Bongo

Ülkede ordu 56 yıldır ülkeyi yöneten Bongo ailesinin, son 14 yıldır yönetimde olan üyesi Gabon Devlet Başkanı Ali Bongo Ondimba’nın yeniden seçildiği seçimlerin hileli olduğuna inanıyordu. Ali Bongo, babası Omar Bongo 2009 yılında hayatını kaybettiğinden beri devlet başkanıydı malum. 1967-2009 arasında Gabon’un liderliğini yapan babası sömürge sonrası dönemde Fransa'nın en yakın müttefiklerinden biriolan oğul Bongo da hep rana yandaşı oldu. Bunda Fransa’nın en itibarlı üniversitelerinden Sarbonne’dan mezun olmasının da etkisi vardır belki. Ailenin yolsuzlukla mücadele yargıçları tarafından soruşturulan geniş bir gayrimenkul portföyü var.

Yönetime el koyar koymaz ordunun ilk yaptığı şey seçim sonuçlarını iptal etmek oldu. Ulusal Seçim Otoritesi 64 yaşındaki Bongo'nun Cumartesi günkü seçimlerde oyların yüzde 64.27'sini alarak üçüncü kez seçildiğini açıklamıştı. Muhalefet de seçim sonuçlarına “hile karıştığı” görüşündeydi. Gabon'da cumhurbaşkanlığı, yasama, belediye seçimleri uluslararası seçim gözlemcileri olmadan yapıldığı için hile yapılmış olması mümkün.

Fransız çıkarları ne olacak?

Fransa’nın hoşuna gitmeyecek bir gelişme bu elbette. Fransa ordusunun 6. Deniz Piyade Taburu başkent Libreville bulunuyor uzun zamandır. 750 askeri personeli bulunan bu güç Gabon’un istikrarının korunması amacıyla orada bulunuyor, Fransa’nın iddiasına göre. Oysa herkes biliyor ki ülkedeki Fransız mali çıkarlarını korumak için orada. Gabon'da 8 bin kişiyi istihdam eden Fransız madencilik grubu Eramet’in faaliyetinin devam edip etmeyeceği net değil. Fabrika yöneticileri "personelin güvenliği için" ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.

Total, Bouygues, Engie gibi petrol, inşaat, enerji alanında çalışan diğer Fransız devleri ile Gabon'un finans sistemini kontrol eden bir dizi Fransız bankasının akıbetinin de ne olacağı belli değil. Euro'ya sabitlenmiş olan, karşılıklı mutabakatla ülkenin döviz rezervlerinin yüzde 50'sinin Banque de France'da tutulması gereken CFA Frangı'na ne olacak, o da belirsiz.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Mart ayında Libreville'de yaptığı bir konuşmada, Fransa'nın Afrika'ya müdahale etme hevesini reddetmiş, işgüzarlık döneminin "artık geride kaldığını" söylemişti. Bu sözler Gabon ordusunu pek ikna etmemiş demek ki.

Şimdi, Mali ile Nijer’in yaptığı gibi Gabon askeri yönetimi de Fransa ile başta askeri olmak üzere yapılan kimi anlaşmaların iptali yoluna gider mi? Pek mümkün. Eğer Gabon'daki darbe liderleri Nijer'den örnek alacak olurlarsa, Fransa'nın Gabon Büyükelçisi'ni de kovarlar bakarsınız.

Darbeci askerler ülkede yayın yapan Fransız kanalları France 24, Radio France Internationale (RFI) ile TV5Monde'u seçim yayınlarında "tarafsızlıkla" suçlayarak geçici olarak yasakladı. Nedeni şu; Gabon yasaları, yalnızca seçimleri düzenleyen Gabon Seçim Merkezi'nin yasal olarak yayınlama yetkisine sahip olduğu nihai sonuçlar açıklanana kadar kısmi sonuçların yayınlanmasını yasaklıyor. Adı geçen kanallar bu kuralı çiğnemekle suçlanıyor.

Bölgenin gelişmiş ülkesi

Bilindiği gibi petrol zengini bir Orta Afrika ülkesi olan Gabon ekonomisinin temelini madencilik oluşturuyor. Nispeten bölgenin en gelişmiş ülkesi olan Gabon dünyanın dördüncü büyük manganez üreten ülkesi aynı zamanda. Ülke ekonomisine hayli katkısı olan Uranyum yatakları da var. Ülkede elmas, kauçuk, keresete de var. Bunlar onu Afrika’da özel kılıyor. Bu nedenle sadece Fransa’nın değil batının tümünün ilgisini çekiyor.

Gabon bağımsızlığını kazandıktan sonra Fransa resmi anlaşmalar yoluyla çıkarlarını koruma altına almıştı. Oysa geçtiğimiz yüz yılın başında Gabon’un yeraltı/yer üstü zenginliklerini acımasızca talan ediyordu. Bongo ailesi gibi işbirlikçileriyle darbe öncesine kadar da ülkeden dilediği faydayı sağlıyordu. Darbe sanırım tüm bu dengeyi bozdu şimdi.

Daha önce Mali’de, Nijer’de olduğu gibi Gabon’da da halktan askerlere büyük destek var. Sadece ülke içinde değil, örneğin batılı haber kanallarında görülebileceği gibi, Paris’te sokaklarda da ellerinde Gabon bayraklarıyla sevinç gösterileri yapıyor Gabonlular.

Bongo ile benzerleri uzun süre iktidarda kalmanın bıktırıcı olacağını, ülkeyi babalarının çiftliği gibi yönetenlerin birgün halkı karşında göreceğini akıllarında tutmalılar.

On dört yıldır ülkeyi şirketi gibi yöneten Ali Bongo koltuğunu kaybediverdi. Beklenmedik sürpriz gelişmeler karşısında “bingooo” diye tepki verir kimileri.

Bongo’ya da “bingo” dediler işte.

Oyun bitti.