İktidar, son 20 yılda bir “finans” yöntemi olarak öne çıkan yap-işlet-devret (YİD) modeliyle “mega” olarak nitelediği alt yapı projelerini yaşama geçirdi.

Yavuz Sultan, Osmangazi, 1915 Çanakkale köprüleri ile İstanbul-İzmir, Kuzey Marmara, Malkara-Çanakkale, Ankara-Niğde, Menemen-Aliağa-Çandarlı otoyolları bu modelle inşa edildi.

Devlet, yapım ve işletmesini özel sektörün üstlendiği bu projelere, araç geçiş garantisi verdi. Araç geçiş bedelleri bazılarında dolar, bazılarında da euro olarak belirlendi.

Araç geçişleri, garanti sınırının altında kalması durumunda aradaki farkı devlet ödüyor.

Karayolları ve Altyapı Yatırımları (Avrasya Tüneli) genel müdürlükleri, her yıl söz konusu projelere milyarlarca lira para ödüyor.

Kriz vurdu

Muhalefetin, garanti ödemeleri nedeniyle sert eleştirisine ve tepkisine neden olan büyük alt yapı projelerini de ekonomik kriz vurdu.

Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı derin ekonomik kriz öncesinde yoğun talebin olduğu YİD modelli projeler, eskisi gibi alıcı bulamıyor. Şirketler, bu projelerden uzak duruyor.

Erteleme rekoru

Antalya-Alanya Otoyolu ile Ankara-Kırıkkale-Delice Otoyolu ihaleleri, bugüne dek 5 kez ertelendi.

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün, YİD modeliyle inşa edilecek bu projeler için ihale ilanı, 15 Haziran 2022’de Resmi Gazete’de yayımlandı.

İhale tarihi; Ankara-Kırıkkale-Delice Otoyolu için 24 Ağustos 2022, Antalya-Alanya Otoyolu için de 25 Ağustos olarak belirlendi.

Sonra art arda ertelemeler geldi. Ankara-Kırıkkale-Delice ihalesi 5 Ekim’e, Antalya-Alanya ihalesi 6 Ekim 2022’ye ertelendi.

Ardından bir erteleme daha geldi. Ankara-Kırıkkale-Delice ihalesi 15 Aralık 2022’ye, Antalya-Alanya Otoyolu ihalesi de 16 Aralık 2022 tarihine ertelendi. Ancak ihaleler yine yapılamadı. Gerekçe açıklanmadı.

Kısa süre sonra yeni bir karar daha yayımlandı. Ankara-Kırıkkale-Delice Otoyolu bu kez 22 Şubat 2023’e, Antalya-Alanya Otoyolu da 23 Şubat tarihine ertelendi.

Ancak yine olmadı.

Bitmedi… Ankara-Kırıkkale-Delice otoyolu ihalesi bu kez 15 Haziran 2023’e, Antalya-Alanya Otoyolu da 16 Haziran 2023’e ertelendi.

Sonra bir erteleme daha geldi. Ankara-Kırıkkale-Delice Otoyolu 14 Eylül 2023’e, Antalya-Alanya Otoyolu ihalesi de 15 Eylül 2023 tarihine ertelendi.

Yeni erteleme gündemde

Ankara, bu projelere ilişkin ihaleleri 6. kez ertelemeye hazırlanıyor. Bu konuda hazırlıklar sürüyor.

Kaynaklar, ihalelerin yıl sonuna ertelenmesinin (aralık ayı) gündemde olduğunu belirterek, “Kısa süre içinde gerekli adım atılır. Kamuoyu ile de paylaşılır” dedi.

Kaynaklar, ekonomik kriz ve krizin yarattığı belirsizliğin YİD projelerine olan talebi olumsuz etkilediğini belirterek, “Bu projeler için finansman bulmak eskisine göre çok çok zorlaştı. Döviz kurunda oynaklık var. Ekonomide belirsizlik var. Bunlar, şirketlerin teklif vermesinin önünde engel oluşturuyor” diye konuştu.

Ekonomik kriz ve büyük finansman açığıyla boğuşan Türkiye, “mega” projelere uzun bir süre ara verebilir. Hayaller ve gerçekler…