Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Hindistan’da düzenlenecek G20 Liderler Zirvesi’ne katılmayacak oluşu, doğrusu tahmin ediliyordu ama nedense kimileri için sürpriz, kimileri için de hayal kırıklığına yol açtı yine de. ABD Başkanı Joe Biden hayal kırıklığı yaşayanlardan biri örneğin.
Gelişme hayli önemli¸ Şi, G20 liderler zirvelerinin gerçekleştirildiği 2008'den bu yana toplantılara bizzat katılmayan ilk Çin Devlet Başkanı olacak. Bu yüzden önemli. Zirvede Çin’i Başbakan Li Çiang temsil edecek sadece.
Görüşmeler zemini
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in de kısa bir süre önce katılmayacağını duyurduğu G20 zirvesi, benzeri toplanmalarda olduğu gibi liderlerin ayaküstü de olsa ikili görüşmeler yapabildiği alanlardır. Biden’ın hayal kırıklığını anlamak zor değil bu nedenle. ABD’nin önümüzdeki on yılları Çin’le mücadeleye ayırdığı bir gerçekse de iki ülke lideri bu tür fırsatları değerlendirmekten geri kalmıyor malum. Kasım 2022'de Endonezya'nın Bali Adası'nda düzenlenen zirvede görüşmüşlerdi, hatırlarsınız. Dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Ağustos 2022'de Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan'ı ziyaret etmesi ilişkileri kopma noktasına getirmişti. Bali zirvesinde iletişim kanallarının yeniden açılması konusunda görüş birliği sağlanmıştı. Bu kez bu yıl G20’de bu tür girişimlere tanık olamayacağız.
Katılmama gerekçeleri
Çin Dışişleri Şi’nin G20 Zirvesi’ne neden katılmadığını açıklamadı. Bunun nedenlerini tahmin etmek bize düşüyor o zaman. Şunlar olabilir pekala:
Çin’in, Hindistan toprakları üzerinde hak iddia eden yeni bir harita yayınlamasının iki ülke arasında yarattığı gerginlik ilk neden tabii. Çin'in bu yeni haritası Arunachal Pradesh, Doklam platosu ile Aksai Chin'i (Batı Ladakh) Çin anakara bölgesine dahil ediyor. Hindistan bu nedenle Çin'i protesto ederek Bejing’den uluslararası sınır çizgilerine saygı göstermesini talep etti. Bu gergin ortamda bu ziyaret tatsız olabilirdi.
Hindistan ile Çin arasındaki ilişkiler 2020'deki Doklam krizinden bu yana pek iyi sayılmaz. O zamandan beri sınırda 19 kez Hindistan-Çin kolordu komutanları düzeyinde görüşmeler yapıldı. Ancak üç yıl sonra bile somut bir şey ortaya çıkmadı. Yani bu tür bir gerginlik de var. Üçüncü olarak Hindistan'ın Çin'in ezeli rakibi ABD‘yle stratejik bağlarını son derece istikrarlı bir şekilde geliştirmesi Pekin'in tepkisine yol açıyor.Dördüncüsü, malum Rusya ile Çin, Batı merkezli felsefeden uzak küresel bloklar oluşturmayı hedefliyor. BRICS grubu bunun en son örneğidir. Çin de Rusya gibi G20'yi Batı merkezli bir grup olarak görüyor. Şi’nin G20 Zirvesi’ne katılmaması, Çin'in bu tür batı merkezli bloklardan daha da uzaklaşma taktiği olabilir.
İç sorunlara yoğunlaşmak
Çin, COVID-19'un başlangıcından bu yana iç sorunlarla da mücadele ediyor. Hong Kong'un yanı sıra anakara Çin'de de Çin Komünist Partisi'ne karşı yeni bir eleştiri dalgası var. Şi Cinping’in uluslararası meselelerden çok iç meselelere odaklanmış olması da katılmamasının beşinci gerekçesi sayılabilir.
Geçtiğimiz ay Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde düzenlenen BRICS Zirvesi'ne, Suudi Arabistan, Arjantin, Birleşik Arap Emirlikleri, İran, Mısır, Etiyopya da davet edilmişti. Çin'in savunduğu genişleme politikasının bir sonucuydu diyenler var buna. G20’ye katılmamasının bu gelişmeden sonra olması Şi’nin “yeni dünya düzeni” isteğinin bir göstergesi belki de. Bunu altıncı neden sayabiliriz.
Yakın bir zamanda Çin ile ABD arasında yaşanan yüksek irtifa balonu krizinden sonra Şi’nin Biden’la görüşmek istememiş olabileceği de yedinci neden olarak görülebilir pekala. Balon krizinden sonra ABD Çin’e teknoloji alanında yeni kısıtlamalar getirmişti.
Sekizinci bir neden var ki tüm diğerlerini bastırır. Çin Dışişleri Bakanlığı, Hindistan'ın eski servis şeflerinin Taywan’a yaptığı ziyarete çok kızdı. İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly ilişkileri düzeltmek için araya girip Çin'i ziyaret etti, ancak tansiyon pek düşecek gibi görünmüyor. Bu gerekçelere bakınca Şi neden gitsin ki diyesi geliyor insanın.
Yani, önceden planlanmamış ikili görüşmelerin yapıldığı, hatta kimi anlaşmaların zemininin hazırlandığı zirvelerin en önemlilerinden G20 Zirvesi bu kez öncekiler kadar sürpriz yaşatmayacak dünyaya.
Putin’siz, Şi’siz zirve mi olur?
Erdoğan ile Biden’ın katıldığı zirvenin ne sürprizi olacak allasen?
