Dünya ekonomisinde Türkiye’yi de derinden etkileyebilecek çok önemli gelişmeler yaşanıyor. Avrupa’nın en büyük bankalarından biri olan Credit Suisse iflasın eşiğinde. Batarsa başka bankaları da peşinden sürüklemesinden ve bir dünya krizini tetiklemesinden korkuluyor.
Sadece o değil. İngiltere’de devlet tahvillerinin faizi kısa bir süre önce Avrupa için çok yüksek denebilecek seviyelere çıktı. Bunun etkisiyle Sterlin dolar karşısında bir günde yüzde beş değer kaybederek 1.0350 seviyesine geriledi. İngiltere Merkez Bankası’nın acil müdahalesiyle daha sonra kriz havası bir nebze yatıştı ama en büyük ülkelerin bile ne denli pamuk ipliğine bağlı olduğu ortaya çıktı bir kere. Tahvil krizinin İtalya, Portekiz gibi makro ekonomik dengeleri bozuk, dağ gibi borcu bulunan ülkelerden birinde yeniden hortlamayacağının bir garantisi yok. Bu da tıpkı Credit Suisse’in olası iflası gibi bir dünya krizinin pimini çekebilir.
Dünya ekonomisinde patlayacak bir krizin Türkiye üzerinde çok ağır etkileri olur. Olası bir krizin merkez üssü olacağa benzeyen Avrupa, Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı. Aynı zamanda Türkiye’nin en büyük dış yatırımcısı, Avrupa bankaları Türk bankacılık sektöründe büyük pay sahibi.
Öyleyse bir dünya krizi olasılığının ne kadar ciddi olduğunu inceleyelim. Credit Suisse’in zorda olduğu bir sır değil. Geçtiğimiz yıllarda büyük zararlar yazan İsviçre bankası ayağa kalkabilmek için taze kaynak arayışında. Sosyal medyada Credit Suisse’in cenaze namazı çoktan kılınmış olsa da ciddi kaynaklar, bankanın bilançosunun 2008 yılında batarak küresel krizi tetikleyen Amerikan bankası Lehman Brothers kadar bozuk olmadığını kaydediyorlar. Yani hâlâ kurtarma şansı var.
Herkesin aklındaki soru: Credit Suisse batarsa dünyanın diğer dev bankalarını da peşinden sürükler mi? Avrupa’da patlayacak bir krizin dünya krizine dönüşmesi için Amerika’yı da etkilemesi gerek. 2007-2008 küresel krizi sonrasında Amerika’da bankacılık sistemine yönelik kurallar sıkılaştırıldı. Amerikan bankalarının bilançolarında şu anda büyük bir sorun yok.
Ama Avrupa bankalarında var. Almanya’nın en büyük bankası Deutsche Bank’ın adı da iflas iddialarıyla anılıyor. lman bankasının geçtiğimiz yıllarda büyük sıkıntılar yaşadığı sır değil. Fakat aldığı sıkı önlemlerle sıkıntılı bölgeden uzaklaşmayı başardı. Deutsche Bank’la ilgili sosyal medyadaki iddialar abartılı.
Bazı İtalyan bankalarından da çatırdama sesleri geliyor. Bunlardan biri olan UniCredit, Türkiye’de ortağı olduğu Yapı Kredi’deki hisselerinin büyük kısmını satıp sermayesine katık yapmıştı. İtalyan bankalarında henüz akut bir sorun yok. Fakat İngiltere’de yaşanan tahvil krizinin İtalya’da baş göstermesi durumunda ne olacağı bilinmez.
İtalya’da kamu borcunun milli gelire oranı yüzde 150’yi geçmiş durumda. Bu çok yüksek bir oran. (Karşılaştırma için Türkiye’de kamu borcunun milli gelire oranının yüzde 40 civarında olduğunu belirtelim.) İtalyan devlet tahvillerinin faiziyle Avrupa’nın en sağlam ülkesi Almanya’nın devlet tahvillerinin faizi arasındaki fark bu yıl genişleyerek yüzde 2.5’e yükseldi. İtalya’da aşırı sağcı İtalya’nın Kardeşleri partisinin liderliğindeki yeni hükümetin borçlanmayı daha da artırmak istemesi durumunda tahvil faizleri daha da tırmanabilir. Bu da geçtiğimiz günlerde İngiltere’de olduğu gibi piyasalarda paniğe yol açabilir. Panik, tahvil piyasasından kaçışa yol açar. Bu da bir dünya krizini tetikleyebilir.
Tahvil piyasasındaki sıkıntının arkasındaki asıl neden, Amerikan Merkez Bankası FED’in bu yıl yaptığı agresif faiz artırımları. Amerika’nın tuzu Avrupa’ya oranla kuru. FED’in faiz artırımlarına rağmen Amerikan ekonomisi henüz ciddi bir durgunluğa girmedi. Buna karşılık Avrupa’nın başında savaş belası var. Rusya-Ukrayna savaşı Avrupa ülkelerini derinden vurdu. Rusya gazı kestiği için Avrupa’nın dev sanayi şirketleri üretime ara verdi veya yavaşlattı. Bu da finans sisteminin sağlığıyla ilgili endişeleri artırdı.
Başlıktaki soruya dönelim, dünya ekonomisi krize mi gidiyor? Sosyal medyaya inanacak olursanız evet. Ama verilere dayalı konuşacak olursak, bunu söylemek için henüz erken. Bununla birlikte görüldüğü gibi bir dünya krizi olasılığı gerçekten de var.
