Odasından çıkmayanların hastalığı: Hikikomori
Uzak Doğu ülkelerinde özellikle Japonya’da giderek artan “Hikikomori” hastalığı, çağın hastalığı olarak nitelendiriliyor. Japonca bir sözcük olan ve “İçeri çekilme, hapsedilmiş olma” anlamını taşıyan hikikomori, insanlardan kaçma, tek yaşamı güvenilir hissetme, bireyin kendini sosyal hayattan izole etmesi şeklinde görülüyor. Bu kişilerin yaşamdan elini ayağını çekip temel ihtiyaçları dışındaki tüm zamanlarını odalarında geçirdiklerini belirten uzmanlar, aşırı koruyucu aile tutumları ve teknoloji bağımlılığının hastalığı tetiklediğine dikkat çekiyor.
Hikikomori Japonca'da "elini ayağını çekmek", "geri çekilmek" anlamına geliyor. Hikikomori'de kişi müzik dinlemek, internette dolaşmak, uyumak dışında bir işle uğraşmıyor. Hikikomori'de gençler de hayattan el ayak çekip odalarına kapanarak zamanlarının çoğunu bilgisayar başında geçiriyorlar.

Hikikomori yani sosyal çekilme hastalığında kişiler yemeklerini burada yiyip uyuyor, hatta tuvalet ihtiyaçlarını bile odalarında gideriyorlar. Uzmanlara göre, Hikikomori’nin Türk gençlerini de tehdit etmeye başladı. Hikikomori hastalığına ailelerin çok dikkat etmesi gerekiyor. Uzmanlar, odalarından çıkmayan, sürekli bilgisayar oyunları oynayan bu gençlerin antisosyalleştiğini kimseyle konuşmadığını belirterek, ciddi anlamda tedaviye gereksinimleri olduğuna dikkat çekti. Hikikomorinin hastalık olduğunun fark edilmiyor.

Japonca bir terim olan Hikikomori; 1990’ların sonlarında genç bireyler arasında görülen akut, aşırı sosyal izolasyon, içe çekilme, kendini sınırlandırma olarak görülen psikolojik fenomeni tanımlamak için kullanılmaktadır. Japoncada Hiku kelimesi “geri çekilme” anlamına gelirken Komoru “ada” anlamına gelmektedir. Modern zaman kesişleri olarak düşünebileceğimiz Hikikomori durumu bir yalnızlık, sosyal anksiyete veya depresyondan farklı olarak değerlendirilmektedir. Yalnızlık, insanlardan kaçma isteği günler, aylar, yıllar sürdükçe daha da artmakta ve bireyler için intihar gibi hayati tehlike kapıdadır. Japonya’da yarım milyon insandan fazla birey Hikikomori olarak yaşamaktadır. Sendrom daha çok genç yetişkinlerde görülürken en yüksek insidansı 16-36 yaş arasında olup ortalama yaşı 32.6 olduğu tahmin edilmektedir. Diğer insidans faktörleri olarak ise cinsiyet, Fratri (uyruk), ijimè (zorbalık, mobbing), sosyal sınıf, gelmektedir. Hikikomori erkeklerde kadınlara kıyasla daha fazla görülmektedir. Fratriye bakıldığında ise ailenin ilk çocuğunun daha fazla etkilendiği görülmekte çünkü bu aileler çocuğa daha çok temel rol yüklemektedir. Akademik başarısızlık veya hoş olmayan sosyal deneyimler de çocukluk travmaları her iki cinsiyette bireyler için Hikikomoriye ortam hazırlayabilmektedir. Özellikle sosyal baskının çok yüksek nabızda hissedildiği ve teknolojinin hızla geliştiği Japonya’da bu durum gençler arasında kaçınılmaz olabilmektedir. Orta sınıf ailelerde de daha sıklıkla gözlenen bir durumdur . Hikikomori yaşam süren bireylerin yarısında komorbid duygu bozuklukları (sosyal anksiyete bozuklukları, depresyon, intihara meyillilik) da bulunmuştur. H.Hikikomori kökenini aldığı Japonya’da özellikle gençler arasında görülen sosyal izolasyonu tanımlamak için ortaya çıkıp, tüm dünyada kabul gören bir terim haline geldi. Hikikomori World Psychiatry isimli bilimsel dergide yayınlanan bir makaleye göre hikikomorinin dört temel özelliği var:

• Hikikomori gibi b u tür psikolojik rahatsızlıklarda, tedaviye erken başlamak çok önemli. Aileler ders çalışıyor zannedip takip etmiyorlar. Çocuklarının bilgisayarda yaptığı şeyi görmeleri lazım. Yanlarına gidip bakmaları gerekiyor. Girdikleri siteleri takip etmeleri, oyun mu oynuyor ders mi çalışıyor anlamaları gerekli. Hikikomori’nin pençesine yakalanan gençler, genellikle sosyal ilişkilerinde yetersiz ve çekingen oluyor. Sanal alemde kendilerini daha rahat hissediyorlar. Ancak hastalık ilerledikçe, saldırgan olup, sonu cinayetle biten tartışmalar bile yaşayabiliyorlar. Kötü bitmiş gençlik aşkları, sınav maratonu gibi problemler de hastalığı tetikliyor.
• Hikikomori hastalığında bir milyon Japon kendisini yıllarca odasına kapatıyor. Japonya, son zamanların en büyük sorunuyla başa çıkmaya çalışıyor: Ülkede çoğunu genç erkeklerin oluşturduğu 1 milyon kişi, kendisini yıllarca odasına kapatıyor, manga okuyup bilgisayar oyunu oynamaktan başka bir şey yapmıyor. Hastalığın adı, 'hikikomori'...
• İnternet bağımlılığı ve Hikikomori arasında bir ilişki olabileceğini düşünen araştırmacılar bakış açısını internet oyunları, sosyal medya ve gelişen teknoloji temaları üzerine yoğunlaştırmış ve konu tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Ancak Hikikomorinin internet bağımlılığını tetikleyebileceği ve tersine internet bağımlılığının Hikikomoriyi etkileyebileceği konusunda görüş birdir .
• Bireyler günlerce odalardan çıkmayıp, insanlarla sınırlı miktarda bir iletişimle hatta yakın aile dışında sıfır iletişimle hayatını sürdürmektedir. Hikikomorinin uzun zaman devam ettiği durumlarda bireylerde çeşitli psikiyatrik rahatsızlıkların yanında fizyolojik bozulmalar da meydana gelebilmektedir. Benzer vakalar Avustralya, Fransa, Amerika, İtalya, İspanya, Güney Kore, Brezilya, Hindistan, Hong Kong gibi ülkelerde de raporlanmıştır .

2003 yılında Japonya Sağlık, Yardımlaşma ve Refah Bakanlığı bu sendromu tanımlamak için bazı kriterler yayınlamıştır. Bu yayına göre bireyin Hikikomori olması için aşağıdaki 4 koşulun gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

• Bireyin son zamanlarda kendini evinde veya odasında hareketsiz bir yaşamla kısıtlamış olması
• Okul veya iş hayatındaki aktivitelerden ilgisinin azalması veya tamamen çekmiş olması
• Bu kapanmanın en az 6 ay devam etmesi
• Semptomların şizofreni veya diğer psikiyatrik hastalıklardan ayrı tutularak gerçekleşmesi

Hikikomori hastalığı yüzünden bir milyon Japon ciddi bir krizle boğuşuyor. Genellikle genç erkekler arasında yaygın olan 'hikikomori' hastalığı toplumdan uzaklaşma ve bazı vakalarda kişinin kendisini yıllarca odasına kapatma belirtileriyle ortaya çıkıyor.
Japonya’daki birkaç hikikomori uzmanından biri olan doktor Takahiro Kato, öğrencilik yıllarında kendisi de bu hastalığı geçirmiş ve şimdi de gelecek nesillerde ortaya çıkacak yaygın etkilerini önlemek için çalışıyor. Kyushu Üniversitesi’nde bir grup uzmanla hikikomori üzerine çalışan doktor, karşılaştığı vakalar arasında 50 yaşında olup 30 senedir toplumdan ayrı yaşayanlar olduğunu anlattı. Hastalığın yaygın etkilerini anlatan Kato’ya göre hastalık çoğunlukla aileleri ve arkadaşlarıyla iletişimini kesen zeki, yetenekli ve orta sınıf ailelerde yetişen gençlerde görülüyor.
Bu yüzden Hikikomori aynı zamanda Japon ekonomisi için de problem teşkil ediyor. Doktor, bazı Hikikomori hastalarının iyi üniversitelerden mezun kişiler olmasının da onlar için çok üzücü bir durum olduğunu ifade ederek, Japonya’daki kontrolcü ve baskıcı aile yapısının Hikikomorinin Japonya’da batı toplumlarına oranla daha çok görülmesine neden olduğunu ekledi.

HİKİKOMORİ YÜZÜNDEN ÜÇ YIL ODASINDAN ÇIKMADI
Tokyo’da yaşayan 18 yaşındaki Yuto Onishi, altı ay önce başladığı tedavisine kadar üç yıl boyunca odasından çıkmamış. Gündüzleri uyuyup geceleri internette dolaşan genç, Japon çizgi romanı mangaları okuyarak kimseyle konuşmamış. Onishi, bütün bunları ortaokulda sınıf lideriyken yaşadığı başarısızlığına bağlıyor. Arkadaşlarının yargılamaları ve aşağılamalarıyla başa çıkamadığından sosyal hayatından uzaklaştığını anlatıyor: “Bir kere tecrübe ettiğiniz zaman tüm gerçekliğinizi kaybediyorsunuz… Anormal olduğunun farkındaydım ama değişmek istemedim. Öyle güvende hissediyordum.”
Hikikomori tedavisinin ilk adımını olan iletişim becerilerinin tekrardan kazanılması için grup halinde psikoterapi yöntemi sayesinde kişilerin iletişim kurması teşvik edilmeye çalışılıyor. Çoğu hastanın tedaviyi kabul etmesi bir yana aileleriyle bile konuşmadığını belirten Kato, hastalığın gelecek nesillerde teşhisi ve yaratacağı risk konusunda Japonya’nın büyük bir problemle karşı karşıya olduğunu söyledi.

AİLELERE DÜŞEN GÖREV
Hikikomori, Sosyal çekilme ya da teknoloji bağımlılığı yaşayan gençlerin ailelerine büyük görev düşüyor. Çocuğunuzu bilgisayarla odasında yalnız bırakırsanız o çocuk artık odasında yalnız değildir” , “Kimi ya da neleri eve getirdiğini bilemezsiniz” diyor uzmanlar ve uyarıyorlar: Bilgisayarları genel kullanım alanlarında tutun. Bilgisayar salonda kalsın. Bilgisayarın kullanımına sınır koyabilmek ebeveynlerin elinde. Saat sınırı değil,kullanım amacı sınırlanmalı.

HİKİKOMORİ'DE BU BELİRTİLERE DİKKAT!
- Eve sınırlanma
Hikikomori'de Kişiler zamanlarını büyük oranda evde geçiriyorlar, ev dışına çıkmaktan çekiniyorlar.
- İnsanlardan kaçma
Hikikomori'de Olası sosyal ilişkilerden kaçınma hali. Bu durumun sebebi sosyal fobiden ziyade konfor düzeyini düşürmemek için yalnızlığından feragat etmemeye dayanıyor.
- Artan Stres
Hikikomori ilk dönemde konforlu gelse de, sürenin artmasıyla birlikte stres ve yalnızlık duygusu da giderek artıyor.
- Eşlik eden diğer psikolojik bozukluklar
Hikikomori'de Bu duruma sıklıkla depresyon, kaygı bozuklukları gibi başka psikiyatrik bozukluklar eşlik edebiliyor. Ayrıca hikikomori ile depresyon sebepli içe kapanmanın sınırları tam olarak ayrılabilmiş değil.

Kısaca belirtiler özetlenecek olursa:

• Evden dışarı çıkmamak
• Kimseyle konuşmak istememek (aile üyeleriyle bile)
• Aşırı stres ve öfke durumu
• Uykusuzluk ve intihar düşüncesi
• Depresyon veya diğer duydu durum bozuklukları
• Sosyal ve iş hayatından kopmak
• Teknoloji bağımlılığı, yeme-içme gibi ihtiyaçlarda bile bilgisayar başında oturmak

Bireylerin Tanımlanması, Anlaşılması ve Tedavisi
Bazı araştırmacılar Hikikomoriyi iki ayrı kategoriye bölmüşlerdir. İlk kategori zor (hard) vakalar; evden çıkmaz, yüz-yüze ilişkiden ve ailesini de kapsayan insanlardan kaçan gruptur. İkinci kategori yumuşak (soft) olarak tanımlanmış ve bu bireyler haftada 1-3 de olsa dışarı çıkabilirler. Diğer sınıflandırmalarda da ailesiyle yaşayan ve yalnız yaşayan bireyler olarak da ayrılabilmektedir. Hikikomori’li hastalar için destek tedavi genellikle gecikmektedir. Hasta bireylerin yalnızca %6.6’sı kendi çabalarıyla bir yardım arayışında olup %72’si ailesine veya ilk destek enstitülerine başvurmaktadır. Hastalara destek ortalama 4.4 yıl içerisinde işe yaramaktadır. Ancak vakaların 13%’ünde başlangıç desteği 10 yılı bulabilmektedir .

HİKİKOMORİ TEDAVİSİ
Hikikomori tedavisinde en önemli faktörler;
- Aile sabırlı olmalı ve çocuğunla iletişim kurmalı
- İlgili uzmandan yardım alınmalı
- Psikoterapi
- Çocuğun davranışları takip edilmeli
- Çocuğun ilgisini çekecek aktiviteler yapmalı
- Ailece güzel zaman geçirmeye çalışılmalı
- Uzman önerilerini mutlaka uyulmalı
- Çocuk asla ilgisiz bırakılmamalı
Hikikomori sadece Japon gençler için değil ülkemiz içinde bir problem teşkil edebilir. Gelişen teknoloji, bilgisayar oyunlarına olan bağlılık, okul başarısızlıkları gençleri ideallerinden ve insanlardan uzaklaştırabilmektedir. Japonya’da akademik başarıya sahip zeki bireylerin yıllarca asla odasından çıkamadığı görülmekte ve bu trajik durum hem birey hem çevresi hem de ülke için ciddi sıkıntıları da beraberinde getirecektir.

Kaynaklar:Tuğçe Gül Yeşilyayla - Moleküler Biyoloji ve Genetik, Fen-Edebiyat Fakültesi, Uludağ Üniversitesi
psikiyatri.com/